کف پای گود چیست؟

کف پای گود

قوس کف پا با عناوین مختلفی نظیر انحنای زیاد رویه پا، سوپینیشن پا و کجی پا شناخته می‌شود. قوس زیاد کف پا نوعی ناهنجاری است که موجب گودی بیش از حد در کف پا می‌شود.این عارضه در ظاهر فضای بزرگی در زیر پا ایجاد کرده و موجب می‌شود انگشتان و پاشنه پاها به داخل کشیده شوند. در چنین شرایطی هنگام ایستادن و یا راه‌رفتن فشار زیادی روی مچ و توپی پا وارد می‌شود.قوس کف پا ممکن است منعطف (به مرور کمتر شود) و یا سخت (تغییری نکند) باشد. در ابتدا کجی پاشنه پا کاملا انعطاف پذیر است اما با گذشت زمان و با سفت شدن مفاصل و بافت‌ها، شیب پاشنه پا ثابت می‌شود.

گودی کف پا معمولا به کندی ایجاد می‌شود و آغاز روند آن به پیش از دوران بلوغ باز می‌گردد. در کودکان، قوس زیاد کف پا در ابتدا جبران می‌شود اما شاید در طول زمان سفت‌تر شود که منجر به تغییرات احتمالی در رشد استخوان، تاثیرات بر رشد بیشتر استخوان‌ها و تغییر شکل و مورفولوژی (شکل ظاهری و فرم اندام و ویژگی‌های ساختاری خاص آن) پای در حال رشد می‌گردد.

۲ نوع ناهنجاری گودی کف پا وجود دارد:

• ایدیوپاتیک . عارضه ایدیوپاتیک نوعی قوس کف پا است که در طی ۱۰ سال اخیر شناخته شده است. “قوس ظریف پا” اصطلاحی است که برای بیماری ایدیوپاتیک بکار می‌رود. این اصطلاح به تغییر شکل خفیف و ظاهرغیرنورولوژیک در پا اشاره دارد. تشخیص قوس پای ایدیوپاتیک نیاز به ارزیابی کامل بالینی دارد.
• مادرزادی . گودی کف پا مدت های مدیدی است که با بیماری‌های مادرزادی که موجب ناهنجاری و تغییر شکل در پاها می‌شوند ارتباط دارد. بیماری‌هایی نظیر نوروپاتی حسی- حرکتی موروثی و فلج اطفال ممکن است موجب عدم تعادل در ماهیچه های اندام تحتانی شده و منجربه گودی کف پا و علائم دیگر شوند.

آناتومی کف پا

اولین سر متاتارس (استخوان کف پا)، پاشنه پا و پنجمین سر متاتارس، سه نقطه تماس پا با زمین را تشکیل می‌دهند. قوس کف پا یک بیماری ارتوپدی است که هم در کودکان و هم در بزرگسالان ظاهر می‌شود.

Pes cavus، تغییر شکلی است که معمولا با حفره (بالا بودن قوس طولی کف پا) مشخص می‌شود. شکل خفیف‌تری از گودی کف پا ممکن است بدون یک روند بیماری زمینه‌ای ظاهر شود. در عارضه گودی بیش از حد کف پا، خم شدن یکی از این بخش‌ها منجر به کج شدن و اضافه بار روی دو قسمت دیگر می‌شود. گودی کف پا اغلب به دلیل بیماری‌های عصبی ایجاد می‌شود و نتیجه عدم تعادل عضلانی است. ضعف در عضله تیبیالیس قدامی (عضله درشت‌نئی) و عضله پرونئوس برویس (عضله نازک‌نئی کوتاه) و چسبیدن پرونئوس لونگوس (عضله نازک‌نئی بلند) در استخوان کف پا منجر به خم شدن کف پا می‌شود.

همانطور که تغییر شکل ایجاد می‌شود، تاندون آشیل نیز در طول زمان کوتاه می‌شود. معمولا قوس پا در طول چرخه راه رفتن تغییر شکل می‌دهد و جذب شوک فاز میانی تحت تاثیر منفی سفت شدن فاسیای کف پا (رباط ضخیم و توری شکلی که پاشنه را به جلوی پا متصل می‌کند) قرار می‌گیرد و منجر به کاهش جذب شوک می‌شود.

انواع قوس کف پا

قوس طبیعی کف پا می‌تواند به دو دسته زیر تقسیم شود: سفت و انعطاف‌پذیر.

• ناهنجاری نوع سفت قوس و گودی شدید کف پا . وضعیتی است که بیمار چه در حالت نشسته یا ایستاده تقریباً قوس مشابهی را می‌بیند. در مقایسه با نوع گودی انعطاف‌پذیرتر، قوس سفت کف پا جاذب فشار قوی نیست. از آنجا که قوس سفت کف پا تقریباً حرکت مفصلی متقارن (مفصل درست زیر مفصل مچ پا) بسیار کمی دارد، فشار پاشنه هنگام حرکت گرفته نمی‌شود و می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند درد مچ پا، درد زانو، درد لگن، سندرم ایلیوتیبیال باند شود.
• قوس و گودی انعطاف‌پذیر شدید کف پا . نوعی است که هنگامی‌که فرد وزنی بر روی پا قرار ندهد گودی زیاد است اما زمانی که فرد گام برمی‌دارد، قوس تا حدودی کاهش می‌یابد. هر دو نوع ناهنجاری می‌تواند مشکلات خاصی مانند درد ستون و رگ به رگ شدن مچ پا را تشدید کند.

علل شایع کف پای گود

شایع‌ترین علت قوس و گودی شدید کف پا در کودکان بیماری عصبی یا عضلانی است. کف پای گود معمولاً در هنگام تولد وجود ندارد بلکه در ۱۰ سال اول زندگی به‌ آرامی پیشرفت می‌کند. شایع‌ترین علل قوس و گودی شدید کف پا عبارت‌اند از:

• بیماری شارکو ماری توث (CMT)
• اسپینا بیفیدا
• فلج اطفال
• دیستروفی عضلانی
• آسیب اعصاب پاها یا نخاع
• صدمه به عضلات پا
• قوس و گودی شدید کف پا ممکن است یک اختلال ساختاری ارثی باشد.

ناهنجاری کف پای گود چه علائمی دارد؟

هنگامی که فردی با قوس و گودی شدید کف پا ایستاده است، قسمت وسط کف پا از زمین بالاتر از حد طبیعی به نظر می‌رسد. پاشنه و انگشتان پا نیز ممکن است به سمت داخل کشیده شوند. بعضی از افراد مبتلابه قوس و گودی شدید دچار انگشت چنگالی نیز هستند. اگرچه مشخص‌ترین مشخصه در مورد این ناهنجاری معمولاً قوس زیاد کف پا است اما دفورمیتی های دیگری نیز در شکل پا ظاهر می‌شوند مثلاً در تمام پاهای دارای قوس و گودی شدید، قسمت جلویی پا به سمت پایین کشیده شده است که انگشت شست پا بیشتر از انگشتان دیگر به سمت پایین خمیده است. نتیجه این اتفاق افزایش قوس به سمت بالا و هدایت پاشنه پا به سمت بیرونی پا است.

 در بعضی از افراد مبتلا به قوس و گودی شدید کف پا که دارای عضلات ساق ضعیف هستند، پاشنه به سمت پایین هم کشیده می‌شود و باعث افزایش قوس می‌شود. در افرادی که تاندون‌های آشیلشان منقبض می‌شود، پاشنه به سمت بالا کشیده می‌شود که فشار را روی مچ پا و توپ پا افزایش می‌دهد. همان‌طور که گفته شد در برخی افراد دارای قوس و گودی شدید کف پا ممکن است به دلیل چرخش سایر قسمت‌های پا، پاشنه پا نیز به سمت داخل بچرخد. در ابتدا ممکن است پاشنه چرخیده شده انعطاف‌پذیر باشد اما با گذشت زمان بافت‌ها و مفاصل می‌توانند سفت شوند و پاشنه شیب ممکن است ثابت بماند.

 

علاوه بر قوس قابل‌مشاهده در کف پا علائم دیگر عبارت‌اند از:

• ایجاد میخچه بر روی توپ، پاشنه یا اطراف پا
• انگشتان خمیده یا انگشت چنگالی
• درد هنگام ایستادن یا راه رفتن
• رگ به رگ شدن مچ پا

قوس زیاد در کف پا موجب بروز چه مشکلاتی می شود؟

به مرور زمان این قوس زیاد کف پا با تمام دردها و سختی که در زمان راه رفتن ایجاد می کند؛ سبب تغییر شکل انگشتان پا نیز می شود. این تغییر شکل بدین صورت است که ابتدا انگشت ها به دلیل خمیدگی در ساعت های طولانی انعطاف خود را از دست داده و سپس به صورت z شکل می مانند.

نحوه تشخیص کف پای گود

جهت تشخیص دقیق تر لازم است که به پزشک جراح پا و مچ پا مراجعه کنید. پزشک با بررسی وضعیت قوس احتمالی کف پا علائم گفته شده را چک می کند. علاوه بر آن استحکام عضلات را بررسی خواهد کرد و در نهایت به الگوی راه رفتن بیمار و الگوی سایش کفش ها توجه می کند.

در صورتی که دلیل ایجاد این عارضه ناشی از بیماری عصبی باشد؛ باید کل اندام بررسی شود. اگر تشخیص پزشک آن باشد که بیماری عصبی دلیل بروز چنین مشکلی است؛ فرد دچار شده را به پزشک مغز و اعصاب معرفی می کند.تشخیص گودی کف پا و قوس شدید کف پا شامل موارد زیر است:

• بررسی سابقه خانوادگی بیمار
• معاینه کامل پا برای بررسی قوس کف پا، میخچه، انگشت چنگالی
• تست قدرت عضلانی پا، ساق، مچ و انگشتان
• مشاهده الگو و هماهنگی راه رفتن بیمار
• اشعه ایکس
• آزمایش‌های دیگر شامل الکترومیوگرافی و بررسی سرعت هدایت عصبی،
• آزمایش خون و ام آر آی ستون فقرات و مغز

دانستن علت اصلی گودی و قوس شدید کف پا بسیار مهم است زیرا اگر علت اختلالات عصبی باشد ممکن است اختلال به‌طور مداوم شدیدتر شود اما اگر علت گودی اختلالات عصبی نباشد معمولاً قوس کف پا تغییر نمی‌کند.

ورزش کف پای گود

 ورزش درمانی می‌تواند به کاهش درد ناشی از گودی کف پا کمک کند. ورزش‌هایی که عضلات ساق و کف پا را هدف قرار می‌دهند، می‌توانند کمک شایانی به شل شدن این ناحیه از پاها و انعطاف‌پذیری بیشتر آن کنند. بافت‌های همبند در پایین پا را می‌توان با کشش، شل کرد تا رباط‌های سفت موجود در بالای قوس پا متعادل شود. چند نمونه ازحرکاتی که برای ورزش کف پای گود می‌توانید انجام دهید به شرح زیر هستند:

عقب کشیدن انگشتان پا با حوله یا کش ورزشی

با استفاده از یک حوله یا کش ورزشی، مقاومت ملایمی در اطراف نواحی انگشتان پا اعمال کنید و آن را به آرامی به سمت عقب بکشید.

• انگشتان پا را تا جایی که ممکن است به عقب خم کنید و حدود ۳۰ ثانیه در این حالت بمانید .
• انگشتان پای خود را بالای زانوی مقابل قرار دهید تا با پاهایتان عدد «۴» را ایجاد کنید.
• این وضعیت را برای ۳۰ ثانیه دیگر نگه دارید و این کار را با پای دیگر خود انجام دهید .
• کشش را در ناحیه باسن هم حس خواهید کرد.

برداشتن تیله یا توپ گلف با انگشتان پا

پابرهنه بایستید و سعی کنید با انگشتان پا توپ‌ گلف یا تیله‌ها را بردارید قبل از اینکه توپ را رها کنید و با پای دیگر آن را امتحان کنید.

• اگر عضلات ضعیفی دارید یا در حال نقاهت پس از آسیب‌دیدگی هستید، به جای توپ گلف از یک دستمال گردگیری استفاده کنید.
• می‌توانید روی سرپنجه پای خود بایستید تا رباط‌های انگشتان پا را کشیده و در عین حال مچ پا را تقویت کنید این کار را حداقل ۱۰ ثانیه انجام دهید.
• حدود ۲۰ ثانیه در حرکت مکث کنید و اگر در تعادل خود مشکل دارید از صندلی استفاده کنید.

کشش ملایم کف پا

برای این تمرین روی یک صندلی بنشینید و مچ پای خود را بالای زانوی دیگر قرار دهید. پاشنه پا و زیر انگشتان پا را با دست خود بکشید و نگه دارید باید کشش را در کف پای خود احساس کنید ۳۰ ثانیه مکث کنید و دوباره ادامه دهید.

کشش سرپنجه

روی لبه یک صندلی بنشینید  و مچ پا را روی زانوی دیگر قرار دهید.

• بالای قسمت جلویی پا یعنی سرپنجه را نگه دارید.
• از دست دیگر برای ثابت نگه داشتن مچ پا استفاده کنید.
• پا را به سمت زمین فشار دهید یعنی سرپنجه پا را با کمک دست به سمت داخل فشار دهید.
• این حالت را برای ۳۰ ثانیه نگه دارید.

این تمرینات ساده روی عضلات تثبیت‌کننده کف پا کار می‌کند و قدرت و انعطاف‌پذیری آن‌ها را افزایش می‌دهد تا کمتر آسیب ببینند و مشکل ایجاد کنند. لازم نیست اجازه دهید کف پا شما تحرکتان را خراب کند یا باعث ناراحتی‌تان شود. اگر با درد پا ناشی از قوس‌ بیش از حد دست و پنجه نرم می‌کنید، پیش از آغاز ورزش کف پای گود و حرکات اصلاحی کف پای گود، با پزشک مشورت کنید.

سایر روش های درمانی برای بهبود قوس کف پا

نباید اجازه داد قوس زیاد کف پا تحرک را مختل و ایجاد درد و ناراحتی کند. با کسب اطلاعات کافی درخصوص درمان این ناهنجاری می توان خطر ابتلا به آن را کاهش داد. در این قسمت به معرفی برخی از گزینه‌های درمانی گودی کف پاها می‌پردازیم:

کفی طبی مناسب

هدف از استفاده از کفی طبی مناسب در موارد گودی کف پا توزیع وزن بدن در سراسر پا و همچنین کاهش فشار روی پاشنه پا و کف پا است. با یکنواختی توزیع وزن بدن، پا قادر است عملکرد معمول خود را داشته باشد و بیشتر مشکلات ذکرشده کاهش می‌یابند و یا حتی رفع می‌شوند. در بسیاری از موارد کفی طبی برای حمایت مناسب از قوس ضروری است.

کفش مناسب

انتخاب کفش مناسب بستگی به نوع گودی و قوس کف پا و علت مشکل دارد. در گودی کف پا به کفش‌هایی نیاز است که کاملاً اندازه پا باشند و فضای کافی به پا بدهند. بسیاری از پاهای مبتلا به گودی شدید کف پا دارای برآمدگی روی پا هستند و زبانه و بندهای کفش می‌تواند باعث درد و ناراحتی پا شوند. کفش‌های دارای سرپنجه ساخته‌شده از مواد نرم و دارای ارتفاع سرپنجه مناسب هم مفید هستند زیرا افراد دچار افزایش گودی کف پا غالباً به انگشت چکشی مبتلا می‌شوند. ازآنجایی‌که گودی و قوس کف پا باعث فشار اضافی بر روی سر استخوان متاتارس می‌شود، از پد مخصوص متاتارس برای کاهش فشار روی استخوان متاتارس استفاده می‌شود که نباید از آن غفلت شود.

تجویز دارو

استفاده از دارو های ضددرد مانند استامینوفن و داروهای ضدالتهاب جهت بهبود حال بیمار مفید است. این دارو ها به خصوص پس از گذشت یک روز طولانی به کمک بیمار می آید.

استفاده از بریس

وسایل ارتوقی خاص و حمایتگر قوس به جذب ضربه و فشار کمک می‌کنند. استفاده از بریس باعث تقویت مچ پا و حمایت بیشتر از پا می‌شود.

جراحی

در موارد بسیار شدید، به‌ خصوص زمانی که علت گودی اختلالات عصبی باشد، تلاش برای کاهش قوس ضروری است. خطرات عمل جراحی باید با مزایای بالقوه آن مقایسه شود.روش های جراحی به شرح زیر است :

• رهایی بافت نرم مانند تاندون آشیل و رفع خار پاشنه
• برش استخوان به‌منظور کاهش ارتفاع پاشنه یا کم کردن متاتارس
• روش ثابت کردن استخوان آرتروز که در آن مفصل پشت پا در یک موقعیت خاص ثابت می‌شود.

سخن پایانی

گودی کف پا موضوعی نیست که آن را پشت گوش بیندازیم؛ زیرا علاوه بر درد در این ناحیه، برای سایر نواحی پا از ساق تا ران نیز مشکلاتی را در بلندمدت ایجاد خواهد کرد. گودی کف پا شامل بالا آمدن قوس کف پا است، به عبارتی یک تغییر ساختاری در پا است که باعث ایجاد قوس کف پا تا حدودی بیشتر از حد معمول می‌شود. گاهی اوقات اما نه همیشه، این تغییر فیزیکی به غیر از انحراف پاشنه، باعث کوتاه‌تر شدن پاها و چسبیدن انگشتان پا به هم می‌شود. گودی کف پا، هر دو پا را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بهتر است قبل از آغاز ورزش گودی کف پا، خود را به دست متخصص بسپارید و سپس به فیزیوتراپیست مراجعه کنید.

کلینیک مجهز و تخصصی فیزیوتراپی ایرانیان در اصفهان

به طور کلی، مجموعه سلامت ایرانیان شامل کلینیک فیزیوتراپی ایرانیان، باشگاه بدنسازی ایرانیان و استخر آب درمانی ایرانیان تمام تلاش خود را برای بهبود بیماران به کار گرفته است. این مجموعه تحت مدیریت علی رضا صدیقی و فیزیوتراپیست مهدی صدیقی اداره می گردد. برای آشنایی بیشتر با مجموعه سلامت ایرانیان و خدمات ارائه شده توسط این مجموعه می توانید به صفحه اینستاگرام فیزیوتراپی ایرانیان مراجعه نمایید.