دیسپلازی رشدی لگن و تأثیر فیزیوتراپی بر درمان آن
مفصل لگن یک مفصل توپ و سوکت است. در یک لگن طبیعی، توپ در انتهای فوقانی استخوان ران(فمور) به طور محکم در حفره قرار میگیرد که بخشی از استخوان بزرگ لگن را تشکیل میدهد. در نوزادان مبتلا به دیسپلازی رشدی(دررفتگی لگن) مفصل لگن(DDH)، مفصل ران به طور طبیعی تشکیل نشده است. در چنین وضعیتی، توپ در سوکت شل است و ممکن است به راحتی جا به جا شود. اگرچه DDH اغلب در بدو تولد وجود دارد، اما ممکن است در سال اول زندگی کودک نیز ایجاد شود.
تحقیقات اخیر نشان میدهد نوزادانی که پاهایشان محکم قنداق میشوند و باسن و زانوهایشان صاف است، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به DDH پس از تولد قرار دارند. از آنجایی که قنداق کردن به طور فزایندهای محبوب میشود، برای والدین مهم است که یاد بگیرند چگونه نوزادان خود را به طور ایمن، قنداق کنند و درک کنند که اگر قنداق کردن به درستی انجام نشود، ممکن است منجر به مشکلاتی مانندDDH شود.
آناتومی مفصل لگن
مفصل لگن یک مفصل توپ و کاسه است. توپی که در بالای استخوان لگن شما قرار دارد، سر استخوان لگن نامیده میشود. سوکت که استابولوم نامیده میشود، بخشی از لگن شما است. توپ در سوکت حرکت میکند و به پای شما اجازه میدهد بچرخد و به جلو، عقب و به پهلو حرکت کند. در یک لگن سالم، بافت نرمی به نام غضروف، توپ و حفره را میپوشاند تا به آنها کمک کند تا به آرامی روی هم سر بخورند. اگر این غضروف فرسوده شود یا آسیب ببیند، استخوانها به هم خراشیده میشوند و خشن میشوند. این باعث درد میشود و میتواند راه رفتن را دشوار کند.
طیف وسیعی از شدت در بین موارد دیسپلازی هیپ وجود دارد. موارد خفیفتر ممکن است تا نوجوانی یا بزرگسالی مشاهده نشود. موارد شدیدتر معمولاً در طول دوره پری ناتال (کمی قبل یا بعد از تولد) قابلتشخیص است. چندین عامل خطر وجود دارد که احتمال دیسپلازی هیپ را در یک کودک قبل از تولد یا نوزاد تازه متولد شده، افزایش میدهد. برای کودکانی که دارای یک یا چند مورد از این عوامل خطر هستند، توصیه میشود که سونوگرافی در حدود چهار تا شش هفتگی انجام شود تا مشخص شود آیا لگن به طور طبیعی رشد میکند یا خیر.
درمان و مدیریت دیسپلازی رشدی لگن
هدف این است که محیطی بهینه برای رشد سر استخوان ران و استابولوم فراهم شود. تمام تلاشهای درمانی بر این است که یک سر استخوان ران به طور متمرکز در داخل استابولوم قرار داده شود تا استابولوم به رشد طبیعی تحریک شود. پتانسیل اصلاح استابولوم پس از سه تا چهار سالگی به طور چشمگیری کاهش مییابد.
بنابراین، درمانهای زودهنگام برای به دست آوردن بهترین نتایج با به کارگیری درمانهای جراحی کمتر، بسیار مهم است. درمان بستگی به سن بیمار و درجه دیسپلازی دارد. ناپایداری جزئی لگن، در ۹۰ درصد موارد در دو هفته اول زندگی خودبهخود بهبود مییابد.
نظارت مستمر توسط ارائه دهنده مراقبتهای اولیه در دوران شیرخوارگی، تشخیص و ارجاع زودهنگام را بهبود میبخشد. هارنس پاولیک(Pavlik harness) اگر قبل از شش ماه استفاده شود، ۹۵ درصد DDH را تصحیح میکند. دیسپلازی باقی مانده حتی پس از درمان مناسب نیز رخ میدهد، بنابراین پیگیری سالانه تا بلوغ اسکلتی لازم است.
بدون درمان زودهنگام، ممکن است کودک دچار لنگی، ناهماهنگی طول ساق پا، ربایش محدود مفصل ران شود و در واقع، DDH شایعترین علت آرتروز اولیه در زنان زیر ۴۰ سال است. هر چه درمان در سنین بالاتر شروع شود، عوارضهای بعد از درمان برای DDH بدتر است. در سن هشتسالگی، تصور میشود که عوارض احتمالی درمان، ممکن است منجر به یک نتیجه ضعیف شود و این بهتر از این است که DDH اصلاً درمان نشود.
اپیدمیولوژی و اتیولوژی
بروز DDH متغیر است و به عوامل زیادی بستگی دارد. تقریباً از هر ۱۰۰۰ کودک یک کودک با دررفتگی لگن متولد میشود و از هر ۱۰۰۰ نفر، ۱۰ کودک ممکن است دچار سابلوکساسیون مفصل ران شوند. عوامل مؤثر در DDH عبارتاند از: وضعیت بریچ جنین، جنسیت مؤنث، سابقه خانوادگی مثبت، وضعیت اولین فرزندی و الیگوهیدرآمنیوس، وضعیت داخل رحمی، نژاد و سابقه خانوادگی مثبت، مهمترین عوامل خطر ابتلا به DHH هستند. یک سابقه خانوادگی مثبت برای DDH ممکن است در ۱۲ تا ۳۳ درصد از بیماران مبتلا دیده شود.
خطر DDH برای یک کودک در ۶ درصد زمانی که یک خواهر یا برادر مبتلا وجود دارد، ۱۲ درصد با یکی از والدین مبتلا و ۳۶ درصد، اگر والدین و خواهر و برادر تحت تأثیر قرار گیرند، ثبت شده است. ۸۰ درصد از کودکان مبتلا به DDH جنسیت مؤنث دارند. فرض بر این است که این مربوط به اثرات استروژن اضافی تولید شده توسط جنین دختر است که باعث افزایش شلی رباط میشود. ران چپ در ۶۰ درصد کودکان، ران راست در ۲۰ درصد و هر دو ران در ۲۰ درصد مبتلا میشوند.
DDH اغلب در کودکانی که در وضعیت بریچ قرار دارند، رخ میدهد. اعتقاد بر این است که اکستنشن زانوی نوزاد در وضعیت بریچ، منجر به نیروهای پایدار همسترینگ در اطراف لگن میشود و به بیثباتی بعدی لگن کمک میکند. فرزندان اول، دو برابر بیشتر از خواهر و برادرهای بعدی تحت تأثیر قرار میگیرند، احتمالاً به دلیل کشش رحم و ساختارهای شکمی سفت در مادر رخ میدهد. بدشکلیهای وضعیتی داخل رحمی و الیگوهیدرآمنیوس نیز با DDH همراه است. به دلایل ناشناخته، DDH در افراد سیاهپوست کمتر رایج است محیط خارج رحمی نیز پس از تولد در DDH نقش دارد. بروز DDH در فرهنگهایی که از قنداق استفاده میکنند، زیاد است که باسن را مجبور به اداکشن و اکستنشن میکند.
معاینه جسمی برای تشخیص DDH
هیچ روش قطعی برای تشخیص DDH در دوران نوزادی وجود ندارد. با این حال، یک معاینه فیزیکی دقیق به عنوان یک روش غربالگری، به ویژه برای نوزادان پرخطر توصیه میشود. ارزیابی لگن با مشاهده هر دو اندام تحتانی آغاز میشود. پوشک باید برداشته شود و شیرخوار آرام شود. هر لگن باید جداگانه معاینه شود.
کودک باید به پشت بخوابد و باسن تا ۹۰ درجه خم شود. معاینه کننده باید انگشتان اشاره و بلند خود را به صورت جانبی روی تروکانتر بزرگ کودک قرار دهد و انگشت شست را در امتداد داخلی ران نزدیک به چین کشاله ران قرار دهد. معاینه کننده با ثابت نگه داشتن لگن، طرف مقابل لگن کودک را تثبیت میکند در حالی که دست مقابل لگن را بررسی میکند. در چند ماه اول زندگی، یک لگن ناپایدار ممکن است در معاینه فیزیکی مشخص شود. اگر نتایج حاصل از معاینه در بدو تولد، مبهم یا غیرقطعی باشد، پزشک باید نوزاد را برای پیگیری مجدد، دو هفته بعد بازگرداند.
چینهای پوستی نامتقارن DDH
چینهای پوستی نامتقارن یا نابرابری طول پاها، یافتههای رایج با دررفتگی یکطرفه لگن هستند. اگرچه چینهای پوستی نامتقارن مختص DDH نیستند. نابرابری در ارتفاع زانو یک علامت مثبت است و معمولاً به دلیل دررفتگی مفصل لگن یا کوتاهی مادرزادی فمور ایجاد میشود. یک نوزاد با دررفتگی مفصل لگن تا سهماهگی دچار ربایش محدود مفصل ران در سمت آسیبدیده میشود. حداکثر ابداکشن لگن باید بیشتر از ۶۰ درجه باشد یا باید به دررفتگی لگن مشکوک بود.
توجه به ربایش محدود در شناسایی کودکان مبتلا به دررفتگی دو طرفه لگن، بسیار مهم است، زیرا طول پاها برابر است. علاوه بر این، در کودکانی که راه میروند، لنگیدن در سمت مفصل آسیبدیده، ممکن است اولین علامت دررفتگی لگن باشد. در کودکانی که دررفتگی ایجادشده دارند، عمل گلوتئوس مدیوس در کشیدن لگن به سمت پایین در مرحله ایستادن، به دلیل فقدان تکیهگاه پایدار، بیاثر یا ضعیف است. برای کودکی که دچار دررفتگی مفصل ران راست است، لگن در سمت مقابل (یعنی سمت چپ) میافتد و باعث بیثباتی میشود. برای بازگرداندن ثبات و جلوگیری از افتادن به سمت چپ، بدن به سمت راست خم میشود و مرکز ثقل را بر روی سمت ایستاده (یعنی لگن راست) تغییر میدهد.
معاینه رادیوگرافی برای تشخیص DDH
رادیوگرافی نوزادان مشکوک به DDH، ارزش محدودی دارد، زیرا سر استخوان ران تا سن چهار تا ششماهگی، استخوانی نمیشود. سونوگرافی برای ارزیابی DDH در نوزادان کمتر از شش ماه است، زیرا قادر به تجسم آناتومی غضروفی سر استخوان ران و استابولوم است. این روش برای شناسایی دیسپلازی بخش غضروفی استابولوم مفید است. سونوگرافی به عنوان یک ابزار غربالگری در شش هفته اول زندگی بسیار حساس است و به طور کلی نباید تا پس از آن تجویز شود.
رادیوگرافی ساده بعد از چهار تا شش ماهگی مفید است. اخیراً پزشکان به این نتیجه رسیدهاند که شواهد برای توصیه غربالگری معمول برای DDH در نوزادان به عنوان وسیلهای برای جلوگیری از پیامدهای نامطلوب کافی نیست. شواهد نشان میدهد که غربالگری، منجر به شناسایی زودتر DDH میشود. با این حال، ۶۰ تا ۸۰ درصد از لگنهای نوزادی که با معاینه فیزیکی و بیش از ۹۰ درصد با سونوگرافی غیرطبیعی یا مشکوک به DDH شناسایی شدهاند، خود به خود برطرف میشوند و نیازی به مداخله درمان ندارند.
فیزیوتراپی برای بهبود DHD در نوزادان
اگرچه DHD رایج است و معمولاً به خوبی مدیریت میشود، برای والدینی که به تازگی بچهدار شدهاند، مقابله با بایدها و نبایدها همراه با دیگر مشکلات والدین شدن، میتواند سخت و طاقتفرسا باشد. با فیزیوتراپی میتوانیم به والدین کمک کنیم تا احساس قدرت کنند و آنها را قادر به کمک به نوزادان خود در روند بهبودی کنیم. اگرچه مراجعه متخصص اطفال به فیزیوتراپیست معمول نیست، اما مراجعه به فیزیوتراپیست پس از تشخیص، بینش بهتری به والدین میدهد و میتواند به مدیریت این عارضه در خانه بهویژه در زمانی که نوزاد از آتل استفاده نمیکند، کمک کند.
تحقیقات نشان داده است که ماساژ، کشش و تقویت مناسب، میتواند به بهبودی مفصل ران در زمانی که کودک در بریس است، کمک کند. تمام این درمانها میتواند توسط والدین یکبار در خانه انجام شود و هر ماه با مراجعه به فیزیوتراپیست کامل شود.
یک نوزاد میتواند با استفاده از نقاط عطف رشد خود به نفع خود ورزش کند و عضلات لگن را تقویت کند. یک فیزیوتراپیست باید ارزیابی کاملی از نوزاد انجام دهد، اسکنها را انجام دهد، توصیههای پزشک اطفال را دنبال کند و برنامهای متناسب با سن کودک تهیه کند.
به عنوان مثال، یک نوزاد مبتلا به دیسپلازی هیپ، باید در موقعیت خاصی نگه داشته شود تا لگن او مزیت مکانیکی داشته باشد؛ بنابراین اگر کودکی ۶ ماهه است، فیزیوتراپیست از نقاط عطف فعلی آنها استفاده میکند و عضلات لگن را روی تعدادی از سطوح، تمرین میدهد تا وضعیت باسن را در نظر داشته باشد و عضلات لگن را به چالش بکشد. این همچنین از احتمال وقوع نقاط عطف تأخیری که میتواند در نوزادانی با دورههای طولانیمدت گچ گیری اتفاق بیفتد، جلوگیری میکند.
درمان جراحی
برای نوزادان ۶ ماه تا ۲ سال، اگر عمل جااندازی در قرار دادن استخوان ران در وضعیت مناسب، موفقیتآمیز نباشد، جراحی باز ضروری است. در این روش، برشی در ناحیه لگن نوزاد ایجاد میشود که به جراح اجازه میدهد تا استخوانها و بافتهای نرم را به وضوح ببیند. در برخی موارد، استخوان ران به منظور قرار گرفتن مناسب استخوان در حفره کوتاه میشود. برای تأیید قرار گرفتن استخوانها در محل موردنظر در طول عمل، عکسبرداری با اشعه ایکس انجام میشود. پس از آن، کودک را در قالب اسپیکا قرار میدهند تا وضعیت مناسب لگن را حفظ کند.
برای کودکان بزرگتر از ۲ سال، در برخی از کودکان، با رشد و تحرک بیشتر کودک، شلی مفصل لگن، بدتر میشود. جراحی باز معمولاً برای تنظیم مجدد مفصل ران، ضروری است. معمولاً برای حفظ لگن در حفره، از گچ اسپیکا استفاده میشود.
درمان فیزیوتراپی برای دیسپلازی هیپ بعد از جراحی در بزرگسالان
پس از اصلاح مفصل ران از طریق جراحی، بیماران به فیزیوتراپی نیاز دارند. مرحله اول فیزیوتراپی، به عنوان آموزش راه رفتن شناخته میشود که در آن به بیماران نحوه استفاده از واکر و یا عصا آموزش داده میشود. تقریباً پس از شش تا هشت هفته، ماهیچهها دوباره به هم متصل میشوند و استخوان بهبود مییابد. سپس این عارضه باید توسط فیزیوتراپیست با روشهایی مانند گرما رمانی، کمپرس یخ، ماساژ درمانی، اولتراسوند و احتمالاً کشش درمان شود.
تمرینات تقویتی سبک برای کمک به حرکت لگن و بازیابی دامنه حرکتی آن تجویز میشود. در این مرحله برای درمانگر مهم است که هر ماهیچه ضعیفی را شناسایی کرده و روی آنها کار کند.
با این حال، ممکن است به بیماران مبتلا به دیسپلازی هیپ نیز توصیه شود که قبل از انجام عمل جراحی به فیزیوتراپیست مراجعه کنند. یک درمانگر میتواند تمریناتی را تجویز کند که باید روند جراحی و توانبخشی را قابلتحملتر کند. حرکات تکراری مانند دوچرخهسواری و شنا به مفصل ران کمک میکند و کار را بعد از آن آسانتر میکند.
هرچه مفصل و ناحیه اطراف آن قبل از جراحی قویتر باشد، بازتوانی باید آسانتر باشد. همچنین این زمان ایده آلی است که بیماران به استفاده از واکر یا عصا عادت کنند و درمانگر به آنها اطلاع دهد که دقیقاً در هفتههای بعد از عمل با چه چیزی روبرو خواهند شد.
آیا DDH قابلدرمان است؟
درمان این عارضه به سن بیمار بستگی دارد، اما هدف این است که مطمئن شوید مفصل ران در موقعیت مناسب قرار دارد. برخی از بیماران بسیار جوان ممکن است لگن خود را در یک گچ یا مهار قرار دهند تا لگن در موقعیت مناسب خود بماند. آنها معمولاً در سنین بالاتر تحت عمل جراحی قرار میگیرند تا آن را در آنجا نگه دارند و یک بار دیگر در گچ قرار میگیرند. پس از گذراندن دوره توانبخشی، فیزیوتراپیست به تقویت عضلات کمک میکند، زیرا آنها به عنوان ضربهگیر برای مفصل ران عمل میکنند.
همچنین، ممکن است برای کاهش وزن، یک برنامه ورزشی قرار دهید، زیرا فشار کمتری روی لگن وارد میشود که همچنین باعث ناراحتی کمتری میشود. فیزیوتراپی ممکن است هم انعطافپذیری و هم قدرت را در اطراف مفصل ران افزایش دهد و میتواند به بدن شما کمک کند که چگونه خود را بهتر تنظیم کند تا تنش وارده بر روی خود را کاهش دهد.