درمان بیماری گانگرن
بیماری گانگرن، یک بیماری جدی است که می تواند منجر به قطع عضو یا حتی مرگ شود. برای جلوگیری از انتشار مرگ بافت در سریع ترین زمان ممکن، نیاز به درمان فوری دارد. دیابت با گانگرن مرتبط است، به عنوان مثال، نوروپاتی دیابتی یا مرگ عصبی می تواند به این معنی باشد که فرد آسیب دیده است و متوجه آن نمی شود. دیابت همچنین عروق شریانی کوچک را تحت تاثیر قرار می دهد، در نتیجه آنها برای تامین اندام ناکافی می شوند. سایر عوامل خطر شامل سیگار کشیدن و شرایطی مانند بیماری رینود است. گانگرن می تواند در نتیجه یک آسیب، عفونت یا یک بیماری طولانی مدت که بر گردش خون تأثیر می گذارد، رخ دهد. در ادامه این مقاله، شما را بیشتر با این بیماری آشنا می کنیم، پس همراه ما باشید.
گانگرن چیست؟
گانگرن (gangrene) که اصطلاح فارسی آن قانقاریا نامیده می شود، یک بیماری خطرناک و کشنده است که وقتی جریان خون به ناحیه وسیعی از بافت قطع می شود، اتفاق می افتد. این باعث می شود تا بافت از بین برود و بمیرد. گانگرن اغلب پوست آسیب دیده را به رنگ سبز مایل به سیاه تبدیل می کند. با این حال، کلمه گانگرن مربوط به رنگ سبز نیست، بلکه مربوط به خود بیماری است. این از کلمات یونانی و لاتین به معنای بافت پوسیده و فاسد گرفته شده است.
انواع بیماری گانگرن
این بیماری به شکل های مختلف ظاهر می شود که از معمول ترین آن ها می توان اشاره کرد به:
گانگرن خشک
همه اندام های شما مانند کبد، قلب و ماهیچه ها برای عملکرد صحیح و زنده ماندن به اکسیژن نیاز دارند. اکسیژن توسط خون به قسمت های مختلف بدن منتقل می شود. گانگرن خشک زمانی رخ می دهد که یکی از اعضای بدن شما اکسیژن کافی دریافت نمی کند. در نهایت، بخشی از بدن شروع به فاسد شدن کرده و می میرد. با گانگرن خشک، پوست بسته می شود و هیچ نشانه ای از عفونت دیده نمی شود. گانگرن خشک معمولاً به دلیل تصلب شرایین یعنی تجمع مواد چرب در دیواره سرخرگ ایجاد می شود.
گانگرن مرطوب
گانگرن مرطوب زمانی اتفاق می افتد که بافت های بدن با نوعی باکتری آلوده می شوند. بافت ها با رشد مرطوب و تجزیه شدن به حضور باکتری واکنش نشان می دهند. این فرآیند باعث مرگ بافت های بدن می شود. گانگرن مرطوب بیشتر از گانگرن خشک یک وضعیت اورژانسی است، زیرا احتمال انتشار عفونت به سایر قسمت های بدن وجود دارد.
گانگرن گازی
باکتری به نام کلستریدیا باعث گانگرن گازی می شود. این باکتری ها عفونتی ایجاد می کنند که باعث ایجاد حباب های گاز و سموم در داخل ناحیه آسیب دیده می شود. گازهای حاصل باعث مرگ بافت می شوند. این نوع گانگرن می تواند کشنده باشد، اگرچه نسبت به سایر گانگرن ها نادر است. اگر این بیماری درمان نشود، ۱۰۰ درصد احتمال مرگ دارد. این در حالی است که اگر به درستی درمان شود، برخی از مطالعات نشان داده اند که میزان مرگ و میر کمتر از ۵ تا ۱۰ درصد است.
دلایلی که منجر به بروز گانگرن در بدن می شود
همه اشکال گانگرن به دلیل از دست دادن خون رسانی به یک منطقه خاص اتفاق می افتند. در نتیجه، این باعث محرومیت بافت از اکسیژن و مواد مغذی می شود که در نهایت باعث مرگ بافت می شود. اگر بخواهیم به طور اختصاصی از عوامل موثر ایجاد گانگرن بگوییم، گانگرن خشک و مرطوب را مورد بررسی قرار می دهیم. دلایلی که می تواند گانگرن خشک را به وجود بیاورد، عبارت است از:
- مشکلات عروقی. گانگرن خشک بیشتر به دلیل سلامت ضعیف شریان ها، وریدهای پا و انگشتان پا است. این معمولاً در طول زمان به دلیل شرایطی مانند دیابت، بیماری شریانی محیطی و فشار خون بالا ایجاد می شود.
- سوختگی شدید و سرمازدگی. گرما و سرمای شدید، همگی می توانند منجر به گانگرن خشک شوند. گانگرن مرطوب ممکن است بعداً ایجاد شود.
- بیماری رینود. در اثر این بیماری، گردش خون در انتهای انگشتان دست و پا، به ویژه در هوای سرد، مختل می شود که منجر به بروز گانگرن خشک می گردد.
- دیابت کنترل نشده. سطح نامتعادل قند خون می تواند به عروق خونی و اعصاب آسیب برساند و اکسیژن رسانی به اندام ها را کاهش دهد.
اشکال مرطوب گانگرن می توانند از موارد زیر ایجاد شوند:
- آسیب. زخمهای عمیق یا نافذ که در شرایطی باقی میمانند که عفونت باکتریایی را ممکن میسازد، میتواند منجر به گانگرن شود.
- گانگرن خشک. اگر ناحیه آلوده به باکتری باشد.
- آمبولی. انسداد ناگهانی شریان می تواند منجر به گانگرن خشک شود، اما خطر عفونت و در نتیجه گانگرن مرطوب را نیز افزایش می دهد.
- نقص ایمنی. اگر سیستم ایمنی ضعیف شود، به عنوان مثال به دلیل اچ آی وی، دیابت، سوء مصرف طولانی مدت الکل یا مواد مخدر، شیمی درمانی یا رادیوتراپی، عفونت های جزئی، سریع تر تشدید می شوند و می توانند به گانگرن تبدیل شوند.
افرادی که در معرض خطر ابتلا به گانگرن هستند
در صورت داشتن سابقه بیماری های خاص، از جمله: تصلب شرایین، بیماری رینود، دیابت، لخته شدن خون، آپاندیسیت و فتق، خطر بروز گانگرن در این افراد بیشتر است. برخی رویدادهای فیزیکی دیگر نیز می توانند خطر ابتلا به گانگرن را افزایش دهند. در صورتی که:
- به دلیل شرایط پزشکی یا درمان سرطان، ایمنی بدن کاهش پیدا کرده است.
- اخیراً جراحی کرده اید.
- سرمازدگی شدید یا آسیب به سر، نیش حیوان یا سوختگی جدی را تجربه کرده اید.
- دچار آسیب جدی شده اید که شامل خرد شدن بافت های بدن می شود.
- به دلیل تزریق پرومتازین هیدروکلراید منجر به آسیب بافت شده است.
همچنین سیگار کشیدن، نوشیدن الکل و استفاده از داروهای داخل وریدی ممکن است گردش خون را مختل کنند و خطر ابتلا به گانگرن را افزایش دهند.
علائم و نشانه های بیماری گانگرن
ویژگی های اصلی گانگرن مرطوب یا خشک عبارتند از:
- پوست در قسمت آسیب دیده بدن، رنگ طبیعی خود را از دست می دهد. این ناحیه تغییر رنگ داده و در نهایت خشک و تیره می شود. رنگ پوست ناحیه آسیب دیده در گانگرن خشک، از قرمز به سیاه تغییر می کند ولی در گانگرن مرطوب، متورم و بدبو می شود. گانگرن گازی نیز چرک قهوه ای رنگ و بوی بدی ایجاد می کند.
- ظاهری براق برای پوست و ریزش پوست، با ایجاد یک خط واضح بین پوست آسیب دیده و سالم ایجاد می شود.
- با از دست دادن حس و ناتوانی در حرکت، دردی را به دنبال دارد.
- ناحیه آسیب دیده در لمس، سرد است و نبض در شریان ها از دست می رود.
علائم در گانگرن اندام های داخلی
گانگرن در اندام های داخلی اندکی متفاوت است، اما شامل مرگ بافت نیز می شود. ممکن است هیچ علامت خارجی در گانگرن اندام های داخلی وجود نداشته باشد، اما موارد زیر ممکن است در نتیجه شوک سپتیک و سایر عوارض رخ دهد:
- تب و لرز
- گیجی
- حالت تهوع، استفراغ و اسهال
- فشار خون پایین که منجر به سبکی سر و غش می شود.
- تنگی نفس و افزایش ضربان قلب
علائم در گانگرن گازی
گانگرن گازی می تواند همه این علائم و سایر علائم را ایجاد کند. ناحیه عفونی پوست می تواند به سرعت گسترش یابد و برخی تغییرات در عرض چند دقیقه قابل مشاهده است. در گانگرن گازی، پوست ممکن است:
- بسیار دردناک باشد.
- متورم شود.
- ابتدا رنگ پریده باشد، اما قبل از اینکه در نهایت به سبز مایل به سیاه تبدیل شود، قرمز یا برنزی می شود.
- تاول های پر از مایع قهوه ای – قرمز را نشان می دهد.
- هنگامی که بافت آسیب دیده تخلیه میشود یا نشت می کند، مایعی بدبو به رنگ قهوه ای قرمز یا خونی تولید می کند که به عنوان ترشح سروزانگویین شناخته می شود.
- در معاینه به دلیل حرکت گاز در زیر پوست، احساس ترق یا کرپیتوس ایجاد می شود.
- گاز موجود در گانگرن توسط باکتری های عفونی تولید می شود و بسیار سمی است و باعث گسترش سریع نکروز می شود.
روش های تشخیص بیماری گانگرن
پزشک ممکن است بر اساس سابقه پزشکی و علائم شما مشکوک به گانگرن باشد. آنها همچنین ممکن است از ترکیبی از روش های تشخیصی اضافی برای تعیین وضعیت شما استفاده کنند، از جمله:
- تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی نمونه های بافت یا مایع. بافت یا نمونه مایع از قسمت آسیب دیده بدن شما ممکن است با میکروسکوپ بررسی شود تا مشخص شود کدام نوع باکتری وجود دارد.
- آزمایشات خون. افزایش غیرمعمول تعداد گلبول های سفید خون می تواند نشان دهنده عفونت گانگرن باشد. پزشکان همچنین می توانند یک نمونه خون را گرم کنند تا رشد باکتری ها را تحریک کنند تا به تشخیص کمک کنند.
- تصویربرداری پزشکی. برخی از انواع تصویربرداری در تشخیص گسترش گانگرن در بافت های اندام های داخلی شما مفید هستند. این تست های تصویربرداری می تواند شامل اشعه ایکس، اسکن های ام آر آی و سی تی اسکن باشند.
چنانچه پزشک مشکوک باشد که گانگرن به مشکل گردش خون مرتبط است، ممکن است آزمایش آرتریوگرام را انجام دهد. این آزمایش از اشعه ایکس برای نظارت بر جریان یک رنگ خاص در شریان های شما استفاده می کند و نشان می دهد که آیا شریانی مسدود شده است یا خیر.
راه های درمان بیماری گانگرن
گزینه های درمانی مختلفی برای درمان بیماری گانگرن وجود دارد. پزشک بر اساس نوع گانگرن و شدت بیماری، درمان را شروع می کند. البته ناگفته نماند که در صورتی می توان از درمان، انتظار بهبودی را داشت که به موقع و قبل از تشدید بیماری انجام شود. راه های درمان بیماری گانگرن شامل:
دبریدمان بافت
در موارد جدی گانگرن، ممکن است نیاز به برداشتن بافت مرده یا قسمتی از بدن باشد. این فرآیند دبریدمان نامیده می شود. این کار را می توان با ابزارهای جراحی یا با مواد شیمیایی انجام داد. هدف از این نوع جراحی، برداشتن نواحی آسیب دیده برای جلوگیری از گسترش عفونت و پاکسازی بدن از بافت مرده است. یکی از روش های جایگزین دبریدمان، که به نام دبریدمان ماگُت شناخته می شود، از لارو مگس برای از بین بردن باکتری ها و بافت های مرده استفاده می کند. اگرچه استفاده از این روش چندان رایج نیست، اما پزشکان هنوز هم می توانند از این عمل استفاده کنند. پزشکان گاهی اوقات می توانند جریان اکسیژن را به ناحیه آسیب دیده بازگردانند. پیوند پوست می تواند هر بافت آسیب دیده را ترمیم کند. در این روش از قسمتی از پوست سالم از جای دیگر بدن برای پوشاندن ناحیه آسیب دیده استفاده می شود.
مصرف آنتی بیوتیک ها
در صورت وجود باکتری، پزشک ممکن است آنتی بیوتیک تجویز کند. این ها معمولاً به صورت داخل وریدی یا از طریق یک سوزن مستقیماً وارد جریان خون شما می شوند.
جراحی عروق
برای افرادی که گردش خون ناکافی دارند که منجر به گانگرن می شود، ممکن است جراحی عروقی (جراحی روی شریان ها یا سیاهرگ ها) به منظور بهبود جریان خون از طریق وریدها به بافت های بدن توصیه شود.
اکسیژن درمانی
قرار دادن فرد مبتلا به گانگرن گازی در یک محیط غنی از اکسیژن خاص می تواند رشد باکتری ها را کند کند. این اجازه می دهد تا پوست شروع به بهبودی کند. همچنین اکسیژن را به بافت آسیب دیده می رساند تا منجر به بهبودی ناحیه موردنظر شود.
قطع عضو
برای موارد شدید، قطع عضو انگشت یا پا ممکن است برای نجات جان بیمار ضروری باشد. افرادی که به دلیل گانگرن نیاز به قطع بخشی از دست یا پای خود دارند، ممکن است پروتز یا اندام مصنوعی برای جایگزینی قسمت از دست رفته بدن نصب کنند.
چگونه از ابتلا به گانگرن جلوگیری کنیم؟
اقداماتی که برای کمک به کاهش خطر ابتلا برای افرادی که مستعد ابتلا به گانگرن هستند، عبارتند از:
- هر روز پای خود را از نظر هر گونه بریدگی، زخم، قرمزی، تورم، ترک پوست یا ترشحات غیر عادی بررسی کنید.
- سالی یک بار چکاپ پزشکی پای خود را انجام دهید.
- از مواد شیمیایی خانگی برای میخچه، پینه و ناخن های در حال رشد اجتناب کنید.
- با شستن زخم ها با صابون ملایم و آب گرم، تمیز کردن بین انگشتان پا و تمیز و خشک نگه داشتن آنها از بروز عفونت جلوگیری کنید.
- در صورت قرار گرفتن در معرض سرمای طولانی مدت، مراقب علائم سرمازدگی باشید.
- از پابرهنه راه رفتن در بیرون یا پوشیدن کفش بدون جوراب بپرهیزید.
- اطمینان حاصل کنید که کفش متناسب با سایز خود را می پوشید.
- در صورتی که پوست رنگ پریده، سفت، سرد و بی حس شود یا هر گونه تغییر رنگی رخ دهد، به دنبال مراقبت فوری پزشکی باشید.
- در صورت وجود عوارض ناشی از آسیب عصبی در دیابت، به ویژه در پا صدمات حاصل را بررسی کنید.
- برای جلوگیری از دیابت، بیماری های شریانی و بهبود ضعیف زخم ها وزن بدن خود را کنترل کنید.
- سیگار را ترک کنید.
برای کسانی که در معرض خطر ابتلا به گانگرن هستند، مراجعه منظم به متخصص پا برای مراقبت و درمان پا می تواند خطر ابتلا به گانگرن را کاهش دهد.
جمع بندی
گانگرن گاهی اوقات بدون عوارض جدی قابل درمان است، به خصوص اگر زود تشخیص داده شود. با این حال، در برخی موارد جدی می تواند منجر به قطع عضو شود، به خصوص اگر به سرعت درمان نشود. گانگرن حتی می تواند برای برخی افراد کشنده باشد که این نادر است. اگر مبتلا به بیماری خاص هستید، باید مراقب هر گونه آسیبی که به بدن شما وارد می شود، باشید. هر گونه زخم و یا جراحت را باید جدی بگیرید و برای درمان به موقع آن ها اقدام کنید. این شما را از ابتلا به گانگرن در امان نگه می دارد.
سؤالات متداول
-
گانگرن چیست و چگونه تشکیل می شود؟
این یک بیماری خطرناک و کشنده است که وقتی جریان خون به ناحیه وسیعی از بافت قطع می شود، اتفاق می افتد. در نتیجه باعث می شود تا بافت از بین برود و بمیرد.
-
انواع رایج بیماری گانگرن کدام است؟
گانگرن خشک، گانگرن مرطوب و گانگرن گازی
-
گانگرن در اثر چه عواملی به وجود می آید؟
مشکلات عروقی، گرمازدگی و سرمازدگی، بیماری رینود، دیابت، جراحت های درمان نشده، آمبولی، نقص ایمنی
-
آیا بیماری گانگرن درمان می شود؟
چنانچه به موقع برای درمان اقدام شود، بهبود آن نیز موفقیت آمیز است.
-
گانگرن از چه طریق درمان می شود؟
دبریدمان بافت، مصرف آنتی بیوتیک، جراحی عروق، اکسیژن درمانی و در مواردی که گانگرن قابل درمان نباشد، قطع عضو آخرین گزینه درمان است.
کلینیک مجهز و تخصصی فیزیوتراپی ایرانیان در اصفهان
به طور کلی، مجموعه سلامت ایرانیان شامل کلینیک فیزیوتراپی ایرانیان، باشگاه بدنسازی ایرانیان و استخر آب درمانی ایرانیان تمام تلاش خود را برای بهبود بیماران به کار گرفته است. این مجموعه تحت مدیریت علی رضا صدیقی و دکتر مهدی صدیقی متخصص طب فیزیوتراپی و توانبخشی اداره می گردد. برای آشنایی بیشتر با مجموعه سلامت ایرانیان و خدمات ارائه شده توسط این مجموعه می توانید به صفحه اینستاگرام فیزیوتراپی ایرانیان مراجعه نمایید.