آیا فلج بلز، قابل درمان است؟
فلج بلز شامل ضعف ناگهانی در عضلات صورت است. در بیشتر موارد، ضعف موقتی است و طی هفته‌ها به میزان قابل توجهی بهبود می‌یابد. این ضعف باعث می‌شود، نیمی از صورت شما افتاده به نظر برسد، لبخند شما یک طرفه است و چشم شما در آن طرف بسته نمی‌شود. فلج بلز که به عنوان فلج حاد صورت با علت نامعلوم نیز شناخته می‌شود، میتواند در هر سنی رخ دهد. علت دقیق آن هنوز ناشناخته است، اما اعتقاد بر این است که این بیماری، نتیجه تورم و التهاب عصبی است که ماهیچه‌های یک طرف صورت را کنترل می‌کند یا ممکن است واکنشی باشد که پس از یک عفونت ویروسی، رخ می‌دهد.
برای اکثر مردم، فلج بلز موقتی است. علائم معمولاً در عرض چند هفته شروع به بهبود می‌کنند و بهبودی کامل در حدود شش ماه شروع می‌شود. تعداد کمی از مردم تا به حال، برخی از علائم فلج بلز را برای همیشه نشان می‌دهند. به ندرت، فلج بلز میتواند عود کند.
علائم فلج بلز چیست؟
علائم فلج بلز میتواند یک تا دو هفته پس از سرماخوردگی، عفونت گوش یا عفونت چشم ظاهر شود. آنها معمولاً ناگهانی ظاهر میشوند و ممکن است هنگام بیدار شدن از خواب یا هنگام تلاش برای خوردن یا نوشیدن، متوجه آنها شوید. فلج بلز با افتادگی در یک طرف صورت و ناتوانی در باز یا بسته کردن چشم در طرف آسیب دیده صورت، مشخص می‌شود. در موارد نادر، فلج بلز ممکن است هر دو طرف صورت شما را درگیر کند. سایر علائم و نشانه‌های فلج بلز عبارتند از:
- آب ریزش (drooling)
- مشکل در خوردن و آشامیدن
- ناتوانی در ایجاد حالت‌های چهره، مانند: لبخند زدن یا اخم کردن
- ضعف ماهیچه‌های صورت
- گرفتگی عضلات صورت
- خشکی چشم و دهان
- سردرد
- حساس به صدا
- سوزش چشم در طرف درگیر
در صورت بروز هر یک از این علائم، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید. شما هرگز نباید خود فلج بل را تشخیص دهید. علائم میتواند شبیه علائم سایر شرایط جدی مانند سکته مغزی یا تومور مغزی باشد.
چه چیزی باعث فلج بلز می‌شود؟
اکثر پزشکان معتقدند که فلج بلز به دلیل آسیب به عصب صورت است که باعث تورم می‌شود. این عصب از ناحیه باریک و استخوانی داخل جمجمه عبور می‌کند. وقتی عصب متورم می‌شود، حتی کمی، به سطح سخت جمجمه فشار می‌آورد. در نتیجه این بر نحوه عملکرد اعصاب تأثیر می‌گذارد. مدت‌هاست که محققان معتقدند، عفونت‌های ویروسی نیز ممکن است در ایجاد فلج بلز نقش داشته باشند. آنها شواهدی را پیدا کرده‌اند که نشان می‌دهد، ویروس هرپس سیمپلکس ۱ (herpes simplex 1 virus)، ممکن است مسئول تعداد زیادی از موارد ابتلا به این بیماری باشد. سایر ویروس‌هایی که به فلج بلز منجر میشوند، عبارتند از:
- آدنوویروس (Adenovirus)
- ویروس کوکساکی (Coxsackievirus)
- سیتومگالوویروس (Cytomegalovirus)
- اپشتین بار (Epstein-Barr)
- تبخال زوستر (Herpes zoster)
- آنفولانزای B (Influenza B)
- اوریون (Mumps)
- سرخجه (Rubella)
فلج بل میتواند هر فردی را در هر سنی مبتلا کند. این بیماری بیشتر در زنان باردار و افرادی که مبتلا به دیابت، آنفلوانزا، سرماخوردگی یا بیماری‌های تنفسی فوقانی هستند، رخ می‌دهد. فلج بل به طور یکسان بر مردان و زنان تأثیر می‌گذارد. این بیماری، قبل از ۱۵ سالگی یا بعد از ۶۰ سالگی کمتر شایع است.
چگونگی ارزیابی بیمار مبتلا به فلج بلز
یک بیمار با شروع حاد ضعف یک طرفه صورت، به احتمال زیاد فلج بلز دارد. بررسی سابقه دقیق شروع و پیشرفت فلج بلز مهم است، زیرا شروع تدریجی بیش از دو هفته، به شدت نشان دهنده ضایعه توده‌ای است. معاینه فیزیکی باید شامل بررسی دقیق مجرای گوش، حلق و همچنین ارزیابی عملکرد عصب محیطی در اندام‌ها و لمس غده پاروتید (parotid gland) باشد. معاینه فیزیکی همچنین باید شامل ارزیابی عملکرد عصب جمجمه، شامل کلیه ماهیچه‌های صورت باشد.
در آزمایشات آزمایشگاهی، معمولاً این بیماری به طور دقیق، نشان داده نمی‌شود. با این حال، از آنجا که دیابت در بیش از ۱۰ درصد بیماران مبتلا به فلج بلز وجود دارد، ممکن است آزمایش قند خون ناشتا یا آزمایش A1C در بیماران با سابقه خانوادگی، چاقی و بالای ۳۰ سال، انجام شود. علائم و نشانه‌های غیر معمول برای فلج بلز باید ارزیابی بیشتری را آغاز کند.
پزشک، معمولاً با مشاهده علائم شما، میتواند فلج بلز را تشخیص دهد و از شما می‌خواهد حالت‌های مختلف صورت را بیان کنید تا نحوه عملکرد ماهیچه‌های شما را ببیند. این معمولاً برای تشخیص آنها کافی است. اگر شانس وجود بیماری دیگری وجود داشته باشد، پزشک ممکن است آزمایش الکترومیوگرافی (EMG) را برای اندازه گیری فعالیت الکتریکی داخل ماهیچه‌ها تجویز کند. این میتواند به آنها بگوید که آیا اعصاب قطعاً آسیب دیده‌اند و اگر چنین است، چه میزان آسیب دیده است.
همچنین ممکن است پزشک یک آزمایش تصویربرداری مانند MRI یا سی تی اسکن انجام دهد تا مطمئن شود چیزی مانند تومور یا شکستگی استخوان روی اعصاب شما فشار نمی‌آورد. آزمایش خون همچنین میتواند به رد دیابت یا عفونت کمک کند.
فلج بلز چگونه درمان می‌شود؟
اکثر افراد مبتلا به این بیماری، چه تحت درمان قرار بگیرند یا خیر، بهبودی کامل را تجربه می‌کنند. اما برخی از درمان‌ها وجود دارد که ممکن است به بهبود سریع‌تر شما کمک کند. کورتیکواستروئیدها Corticosteroids)) مانند پردنیزون (prednisone) می‌توانند تورم را کاهش داده و احتمال بازگشت عملکرد طبیعی عصب را افزایش دهند. اگر آنها را در طول ۷۲ ساعت از شروع علائم خود مصرف کنید، بهترین عملکرد را دارند. مصرف داروهای ضد ویروسی مانند آسیکلوویر (acyclovir) و والاسیکلوویر (valacyclovir) به همراه استروئیدها ممکن است به بازگرداندن عملکرد کمک کند، اما شواهد قطعی در این مورد وجود ندارد.
اگر فلج شما بر توانایی پلک زدن و بستن چشم آسیب دیده شما تأثیر می‌گذارد، باید از آن محافظت کنید. یکی از روش‌های توصیه شده برای فلج بل، محافظت از چشم در برابر خشک شدن در شب یا هنگام کار با رایانه یا موبایل است. مراقبت از چشم ممکن است شامل قطره چشم یا پماد باشد. این به محافظت از قرنیه در برابر آسیب کمک می‌کند که برای مدیریت فلج بل بسیار مهم است.
برای جلوگیری از آلودگی و گرد و غبار و رطوبت داخل بدن، از یک پچ چشم استفاده کنید. جراحی به عنوان یک گزینه درمانی برای فلج بل توصیه نمی‌شود. پزشک شما بر اساس شدت علائم و سابقه سلامتی شما، ممکن است درمان دیگری برای بیماری شما تجویز کند. سایر گزینه‌های درمانی عبارتند از:
- مسکن برای تسکین درد
- فیزیوتراپی برای تحریک عصب صورت
برخی از افراد ممکن است از روش‌های درمانی جایگزین در درمان فلج بل استفاده کنند، اما هیچ مدرکی وجود ندارد که آنها در بهبودی تأثیرگذار باشد. چنین درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- طب سوزنی
- تحریک الکتریکی
- ویتامین درمانی شامل B12 ، B6 و روی معدنی
عوارض احتمالی فلج بلز چیست؟
اکثر افرادی که یک دوره فلج بل دارند، بدون عوارض کاملاً بهبود می‌یابند. با این حال، عوارض ممکن است در موارد شدیدتر فلج بل رخ دهد. این‌ها شامل موارد زیر است:
- ممکن است به عصب جمجمه آسیب برساند که این عصب، ماهیچه‌های صورت شما را کنترل می‌کند.
- ممکن است دچار خشکی بیش از حد در چشم شوید که میتواند منجر به عفونت چشم، زخم یا حتی کوری شود.
- ممکن است دچار سینکینز (Synkinesis)باشید، حالتی که در آن حرکت یک قسمت بدن باعث حرکت غیر ارادی دیگری می‌شود. به عنوان مثال، هنگام لبخند زدن ممکن است چشم شما بسته شود.
چه زمانی باید با پزشک خود تماس بگیرید؟
فلج بل معمولاً در عرض ۲ هفته شروع به بهبود می‌کند، اما ممکن است ۳ تا ۶ ماه طول بکشد تا به حالت عادی برگردد. در صورت عدم بهبود یا تشدید علائم، مهم است که به پزشک خود اطلاع دهید.
درمانگر فیزیوتراپی چگونه میتواند کمک کند؟
در چند روز اول تا یک هفته پس از شروع علائم، فیزیوتراپیست، وضعیت شما را ارزیابی می‌کند. در مورد سابقه پزشکی خود و هرگونه سابقه جراحی یا شرایط سلامتی خود با او صحبت کنید تا درمانگر شما بتواند تشخیص دهد که علائم فعلی شما چگونه شروع شده و چه چیزی آنها را بدتر یا بهتر می‌کند. فیزیوتراپ به شما آموزش می‌دهد که چگونه از صورت و چشم خود محافظت کنید، اینکه چگونه می‌توانید فعالیت‌های روزانه خود را در حالی که فلج صورت دارید، مدیریت کنید. اگر حرکتی جزئی در صورت دارید، درمانگر شما چند تمرین عمومی صورت را به شما آموزش می‌دهد که در خانه انجام دهید. این تمرینات به شما کمک می‌کند تا حرکت غیرارادی صورت خود را بهبود ببخشید و از دو طرف صورت خود در کنار هم استفاده کنید. تمرینات شما در طول دوره بهبودی شامل موارد زیر است:
- تمرینات شروع (Initiation exercises): در مراحل اولیه، هنگامی که ممکن است در ایجاد هرگونه حرکت صورت به طور کلی مشکل داشته باشید، درمانگر تمریناتی را به شما آموزش می‌دهد که باعث شروع حرکت صورت می‌شود. درمانگر به شما نشان می‌دهد که چگونه صورت خود را برای سهولت حرکت و یا چگونه تحریک عضلات صورت برای انجام آنچه شما می‌خواهید را انجام دهید.
· تمرینات تسهیل (Facilitation exercises):
هنگامی که بتوانید حرکت ماهیچه‌های صورت را به راه اندازید، درمانگر، تمریناتی را برای افزایش فعالیت ماهیچه‌ها، تقویت عضلات و بهبود توانایی شما در استفاده طولانی مدت از عضلات طراحی می‌کند. این تمرینات منجر به هماهنگی عضلات صورت شما می‌شود. شما قادر خواهید بود، حرکات صورت خود را برای عملکردهای خاصی مانند صحبت کردن، باز و بسته کردن چشم و لبخند زدن را اصلاح کنید.
یک فیزیوتراپ همچنین به شما کمک می‌کند تا الگوی سالم حرکاتی را که برای حالات و عملکرد صورت نیاز دارید، بازیابی کنید. اما این بازیابی میتواند چالش برانگیز باشد، زیرا به طور معمول، توانایی ایجاد حالت چهره و بسیاری از حرکات صورت، به طور خودکار انجام می‌ّشود؛ یعنی شما با این توانایی متولد شده‌اید و هرگز مجبور نبودید از قبل در مورد آن فکر کنید. بر خلاف سایر ماهیچه‌های بدن، ماهیچه‌های صورت فاقد حسگرهایی هستند که تمام جزئیات لازم را در مورد نحوه حرکت به مغز شما بگویند. بنابراین، فیزیوتراپیست در این دوران، شما را از طریق تمرینات خاصی که به شما کمک می‌کند تا حرکات صورت را بر اساس مشکلات حرکتی خاص خود یاد بگیرید، راهنمایی می‌کند.
دغدغه‌های پیش رو پس از بازیابی توسط پزشک و یا فیزیوتراپیست
برخی از افراد ممکن است پس از مدتی بهبود در حرکت صورت، مشکل بیشتری در حرکت صورت خود داشته باشند که میتواند آنها را نگران بازگشت فلج صورت کند. با این حال، عود فلج صورت از نوع فلج بل، غیر معمول است. مشکلات جدید در حرکت صورت به احتمال زیاد، نتیجه افزایش قدرت عضلات صورت بدون بهبود توانایی هماهنگی و کنترل حرکت است. برای جلوگیری از این اتفاق، فیزیوتراپیست به شما نشان می‌دهد که در حین بهبودی از چه حرکات صورت باید اجتناب کنید.
بهبودی از بیماری فلج بلز چقدر طول می‌کشد؟
اکثر افراد در عرض ۹ ماه بهبودی کامل را تجربه می‌کنند، اما ممکن است بیشتر طول بکشد. در تعداد کمی از موارد، ضعف صورت میتواند دائمی باشد. در صورت عدم مشاهده علائم بهبودی پس از ۳ هفته، به پزشک خود مراجعه کنید. برخی موارد ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند. زندگی با فلج بل میتواند باعث افسردگی، استرس یا اضطراب شما شود. بنابراین اگر این بیماری، بر سلامت روان شما نیز تأثیر می‌گذارد، توصیه می‌ّشود با یک روانشناس صحبت کنید.
کلام پایانی
از آنجایی که فلج بلز احتمالاً ناشی از عفونت است، معمولاً نمی‌توان از فلج بلز جلوگیری کرد. همچنین ممکن است با ویروس تبخال ارتباط داشته باشد. اگرچه ممکن است شما فقط یک بار دچار فلج بلز شوید، اما گاهی اوقات ممکن است این بیماری عود کند، به خصوص اگر سابقه خانوادگی این بیماری را دارید، این احتمال بیشتر است. خوشبختانه روش‌های درمانی مختلفی برای این بیماری وجود دارد که می‌توان با تشخیص به موقع این بیماری توسط یک پزشک متخصص و مصرف داروها در زمان مشخص، از پیشروی و ابتلای دوباره به این بیماری، جلوگیری کرد. در کنار درمان‌های دارویی نیز می‌توان بر اساس تشخیص پزشک، تحت درمان یک فیزیوتراپیست باشید تا حرکات صورت شما به مرور اصلاح و بازیابی شوند.