کجی گردن یا تورتیکولی در نوزادان و بزرگسالان: علت، انواع و درمان آن
کجی گردن یا تورتیکولی، یکی از رایج‌ترین اختلالات است که خم شدن، اکستنشن یا پیچ‌خوردگی عضلات گردن را فراتر از موقعیت طبیعی خود نشان میدهد. تعریف لاتین تورتیکولی به معنای “گردن پیچ‌خورده” است. در تورتیکولی، گردن، تمایل به چرخش به یک طرف دارد که باعث کج شدن سر می‌شود. در صورت داشتن سابقه خانوادگی این اختلال یا به صورت عامل حاد ناشی از تروما و یا به عنوان یک واکنش نامطلوب به داروها، این بیماری می‌تواند به آرامی ایجاد شود. هنگامی که این اختلال در افرادی با سابقه خانوادگی رخ میدهد، متخصصان پزشکی از آن به عنوان تورتیکولی اسپاسمودیک (که دیستونی گردنی نیز نامیده می‌شود)، یاد می‌کنند.
پیچش مشخصه گردن در ابتدا اسپاسمودیک است (انقباضات غیرارادی عضلات گردن که منجر به حرکات غیرطبیعی و وضعیت نامناسب سر و گردن می‌شود) و بین ۵۰-۳۱ سالگی شروع می‌شود. اگر این بیماری درمان نشود، به احتمال زیاد دائمی خواهد شد. خم شدن یا چرخاندن بیش از حد گردن، می‌تواند منجر به تورتیکولی حاد شود. این وضعیت با علائم کمی ظاهر می‌شود، اگرچه اغلب شما احساس ناراحتی می‌کنید و سر خود را صاف نگه می‌دارید یا به یک طرف می‌چرخانید. حرکت سر به طرف مقابل، برای شما دردناک خواهد بود و دامنه حرکتی محدودی خواهید داشت. عضلات گردن شما در سمت آسیب‌دیده که اغلب درد می‌کند، در لمس حساس هستند. پزشک، عملکرد عصبی و حرکتی شما را بررسی می‌کند تا آسیب نخاعی را رد کند.
علائم و نشانه‌های تورتیکولی چیست؟
از آنجایی که تورتیکولی یک انقباض غیرطبیعی عضله در یک طرف گردن است، افراد، سرشان به یک طرف بر می‌گردد. به طوری که عضلات گردن و عضلات بین گردن و شانه، منقبض و حساس خواهند بود و باعث گردن درد می‌شوند. افراد مبتلا به تورتیکولی حاد، تمایلی به چرخاندن سر خود به یک طرف ندارند یا ممکن است سرشان کمی از ناحیه آسیب‌دیده، دورتر شود. انحراف چشم که در آن چشم‌ها به طور غیرارادی به سمت بالا نگاه می‌کنند و بیرون‌زدگی زبان که زبان به طور غیرارادی بیرون می‌آید نیز ممکن است رخ دهد. علائم دیگر ممکن است شامل درد شانه، کمر‌درد، سردرد، گرفتگی گردن، گرفتگی عضلات، درد عضلانی یا احساس سوزش باشد. حملات تورتیکولی خوش‌خیم در نوزادان ممکن است با علائمی مانند استفراغ، تحریک‌پذیری و خواب‌آلودگی همراه باشد.
علل و عوامل خطر تورتیکولی چیست؟
در بزرگسالان، بسیاری از شرایط مختلف می‌توانند باعث تورتیکولی حاد شوند. گاهی اوقات، متخصصان پزشکی هیچ دلیل خاصی پیدا نمی‌کنند. ضربه به گردن یا ستون فقرات، می‌تواند منجر به تورتیکولی شود. آسیب به ستون فقرات گردنی یا عضلات گردن، اغلب منجر به اسپاسم عضلات می‌شود، در نتیجه منجر به پیچ خوردن سر می‌شود که مشخصه تورتیکولی است. علل دیگر عبارت‌اند از عفونت سر یا گردن. این عفونت‌ها می‌توانند تورتیکولی التهابی ثانویه به غدد ملتهب و غدد لنفاوی گردن ایجاد کنند. ماهیچه‌های روی این غدد لنفاوی، ممکن است منقبض شوند. تورتیکولی ممکن است با آبسه‌های گلو، فضای خلفی حلق و راه هوایی فوقانی همراه باشد و این شرایط می‌تواند تهدید‌کننده زندگی باشد. سایر عفونت‌های سینوس‌ها، گوش‌ها، فک، دندان‌ها یا پوست سر نیز می‌توانند منجر به تورتیکولی شوند. به ندرت، تومورها، بافت اسکار، آرتریت ستون فقرات گردنی، یا ناهنجاری‌های عروقی نیز ممکن است باعث تورتیکولی شوند.
عدم کنترل طبیعی ماهیچه‌ها
برخی از داروهای سوءمصرف کننده مانند کتامین، آمفتامین‌ها و همچنین داروهای اعصاب معمولاً تجویز شده مانند پروکلروپرازین (کامپازین)، هالوپریدول (هالدول) و کلرپرومازین (تورازین)، می‌توانند باعث دیستونی حاد یا واکنش دیستونیک شوند (عدم کنترل طبیعی ماهیچه‌ها). این وضعیتی است که شامل شروع ناگهانی انقباضات غیرارادی عضلات صورت، گردن یا پشت می‌شود. علاوه بر خم شدن سر به یک طرف (تورتیکولی حاد)، افراد ممکن است علائم دیگری مانند انحراف چشم و بیرون‌زدگی زبان را تجربه کنند. علاوه بر علل فوق، کودکان و نوزادان نیز ممکن است تورتیکولی را از علل مادرزادی یا ضربه ناشی از زایمان به دست آورند.
تورتیکولی عضلانی مادرزادی (CMT)، شایع‌ترین علت تورتیکولی نوزادان است. CMT، یک ناهنجاری فیزیکی، وضعیتی است که در بدو تولد وجود دارد و ناشی از کوتاه شدن و اسکار (فیبروز) عضله استرنوکلیدوماستوئید در یک طرف گردن است. نوزادان اغلب در حالی که سر خود را در یک موقعیت مقابل تشک قرار می‌دهند، می‌خوابند که این می‌تواند منجر به پلاژیوسفالی (سندرم سر صاف) شود، به همین دلیل است که اغلب همراه با تورتیکولی عضلانی است. به طور کلی، عوامل خطر تورتیکولی عبارت‌اند از: سابقه خانوادگی این اختلال، ناهنجاری‌های مادرزادی ستون فقرات گردنی، مصرف داروهایی که مستعد اسپاسم عضلانی هستند و تروما.
چه زمانی برای تورتیکولی باید با پزشک تماس گرفت؟
به طور کلی، تورتیکولی حاد، تهدید‌کننده زندگی نیست. اگر علائم، محدود به سفتی و درد عضلانی است، ظرف یک روز پس از شروع علائم، به پزشک مراجعه کنید. اگر به گردن شما دچار آسیب و اسپاسم عضلانی شدید شده است، بلافاصله به بخش اورژانس بیمارستان مراجعه کنید. سایر شرایط پزشکی ممکن است به نظر برسد که تورتیکولی باشد و نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد. پزشک باید هر فردی را که دچار اسپاسم عضلات گردن درگیر با بلع یا تنفس یا علائمی می‌شود که ممکن است سیستم عصبی مرکزی را درگیر کند، ارزیابی کند. علائم زیر حاکی از آسیب یا تحریک سیستم عصبی مرکزی است و باید فوراً از نظر پزشکی مورد ارزیابی قرار گیرند، به خصوص اگر به طور ناگهانی ایجاد شوند. اگر موارد زیر را تجربه کردید با اورژانس تماس بگیرید و به بخش اورژانس بیمارستان مراجعه کنید:
- مشکل در تنفس یا بلع
- احساس سوزن سوزن یا بی‌حسی در بازوها و پاها
- تزلزل ادرار، بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع
- ضعف در بازوها و پاها
- اختلال در گفتار
- مشکل در راه رفتن
- اگر اسپاسم عضلات گردن با تب، تورم غدد، سردرد، سفتی گردن، تورم دهان یا زبان یا ناراحتی همراه باشد.
کدام نوع از پزشکان تورتیکولی را درمان می‌کنند؟
ممکن است در ابتدا توسط پزشک خانواده یا متخصص داخلی تشخیص داده شود که تورتیکولی دارید یا اگر تورتیکولی به دلیل یک آسیب حاد باشد، متخصص طب اورژانس در بخش اورژانس بیمارستان ممکن است علت را تشخیص دهد. یک متخصص اطفال نیز، علائم را در نوزادان و کودکان تشخیص میدهد. برای مراقبت بیشتر، پزشک شما ممکن است شما را به یک متخصص طب فیزیکی و توان‌بخشی یا ارتوپدی که در زمینه اختلالات اسکلتی عضلانی و درمان، تخصص دارد، ارجاع دهد.
متخصص مغز و اعصاب ممکن است برخی از انواع تورتیکولی را به دلیل شرایط عصبی درمان کند. فیزیوتراپی اغلب یک درمان اولیه برای تورتیکولی است و شما ممکن است به یک فیزیوتراپ یا کار درمانگر مراجعه کنید تا به تمرینات کششی و قدرتی کمک کند. در موارد شدید که نیاز به جراحی است، ممکن است به یک جراح ارتوپد یا یک متخصص جراحی در تکنیک‌های تحریک مغز مراجعه کنید.
چه آزمایش‌هایی به تشخیص تورتیکولی کمک می‌کند؟
پزشک، شرح‌حال مفصلی را با تأکید بر داروهای خاصی که ممکن است مصرف کنید، می‌گیرد و سپس معاینه فیزیکی انجام میدهد. هنگامی که سابقه ضربه وجود دارد، پزشک ممکن است از گردن شما رادیوگرافی بگیرد تا شکستگی یا دررفتگی استخوان‌های ستون فقرات در گردن شما را رد کند که اغلب، اشعه ایکس برای این تعیین کافی است. در تعداد کمی از موارد، ناهنجاری‌های ظریف یا شرایط از قبل موجود، به عنوان مثال، آرتریت دژنراتیو ستون فقرات یا گردن، ممکن است به سی‌تی‌اسکن نیاز داشته باشد.
روش‌های درمانی برای بهبود تورتیکولی
در حال حاضر، هیچ راهی برای جلوگیری از کجی گردن و یا تورتیکولی وجود ندارد. با این حال، درمان سریع می‌تواند از بدتر شدن آن جلوگیری کند. شما می‌توانید اشکال مادرزادی تورتیکولی را با کشش عضلات گردن بهبود بخشید. اگر در عرض چند ماه از تولد شروع شود، می‌تواند بسیار موفق باشد. اگر این روش درمانی یا سایر درمان‌ها مؤثر واقع نشد، گاهی اوقات جراحی می‌تواند مشکل را اصلاح کند. پزشک شما می‌تواند کجی گردن را با توجه به علت آن در صورت مشخص بودن علائم، درمان کند. روش‌های درمان تورتیکولی یا کجی گردن عبارت‌اند از:
- اعمال گرما
- ماساژ
- فیزیوتراپی یا مراقبت‌های کایروپراکتیک
- تمرینات کششی
- بریس‌های گردن
چه داروهایی تورتیکولی را درمان می‌کنند؟
اگر تورتیکولی ناشی از ضربه یا عوارض ناشی از دارو باشد، پزشک ممکن است شل کننده‌های عضلانی و داروهای ضدالتهابی را تجویز کند. این‌ها معمولاً علائم را ظرف چند روز به طور کامل از بین می‌برند. داروهای رایج برای درمان تورتیکولی حاد و اسپاسمودیک عبارت‌اند از بنزتروپین (کوژنتین) یا دیفن هیدرامین (بنادریل). متخصصان پزشکی معمولاً این داروها را در عضله یا از طریق ورید تجویز می‌کنند. پزشک ممکن است شل کننده‌های عضلانی یا بنزودیازپین هایی مانند آتیوان یا والیوم را اضافه کند. مصرف داروها به صورت خوراکی به مدت ۴۸ تا ۷۲ ساعت ادامه می‌یابند تا از عود علائم جلوگیری شود.
همچنین ممکن است از کمپرس یخ و ماساژ درمانی برای تسکین استفاده شود. برای اسپاسم مزمن عضلات گردن، متخصص مغز و اعصاب ممکن است سم بوتولینوم A (بوتاکس) را تزریق کند. این سم از باکتری کلستریدیوم بوتولینوم می‌آید. این سم، به صورت موضعی عمل می‌کند تا از انقباض عضلانی در ماهیچه‌های محل تزریق جلوگیری کند. سم بوتولینوم اغلب می‌تواند تورتیکولی را از پیشرفت طولانی‌مدت جلوگیری کند و ممکن است منجر به بهبودی کامل شود. اگر گزینه‌های غیر جراحی، تورتیکولی را اصلاح نکنند، پزشک ممکن است جراحی را پیشنهاد کند. تقریباً ۱۰ درصد از کودکان مبتلا به تورتیکولی عضلانی مادرزادی، نیاز به جراحی دارند. این عمل معمولاً زمانی برنامه‌ریزی می‌شود که کودک به سن پیش‌دبستانی برسد.
آیا جراحی یک گزینه درمانی برای تورتیکولی است؟
جراحی فقط برای چند مورد انتخابی در نظر گرفته می‌شود. در این درمان، برخی از اعصاب و یا عضلات فوقانی گردن به طور انتخابی برای جلوگیری از انقباض عضلانی، جدا می‌شوند. درمان جراحی اغلب کمک می‌کند، اما اغلب گردن پس از چند ماه به حالت کجی خود باز می‌گردد. به ندرت، تحریک عمیق مغز با وارد کردن یک سیم به داخل مغز که در آن حرکت کنترل می‌شود و سپس ارسال سیگنال‌های الکتریکی برای مختل کردن سیگنال‌های مغزی که باعث تورتیکولی می‌شود، انجام می‌شود.
پیش‌آگهی در خصوص تورتیکولی چیست؟
پیشگیری از تورتیکولی ممکن است امکان‌پذیر نباشد، اما پیش‌آگهی تورتیکولی به طور کلی خوب است. برای اکثریت افراد مبتلا به تورتیکولی حاد، این وضعیت طی چند روز تا چند هفته از بین می‌رود. تعداد کمی از افراد، ماه‌ها تا سال‌ها، دچار مشکلات مداوم گردن می‌شوند. برای کودکان مبتلا به تورتیکولی عضلانی مادرزادی، فیزیوتراپی اغلب موفقیت‌آمیز است و مداخله زودهنگام آن، می‌تواند از مشکلات بعدی جلوگیری کند. داروها، اکثر افراد مبتلا به تورتیکولی حاد را با موفقیت درمان می‌کنند، اما اگر دارویی باعث اسپاسم شد، باید قطع شود. تورتیکولی اسپاسمودیک با تزریق موضعی سم بوتولینوم A همراه با داروها با موفقیت درمان می‌شود.
اگر این اقدامات محافظه‌کارانه ناموفق باشد، می‌توان جراحی روی اعصاب گردن را انجام داد. پس از جراحی، بسیاری از افراد اغلب تسکین اولیه را خواهند داشت، اما بیشتر آن‌ها پس از چند ماه عود می‌کنند. از عوارض تورتیکولی می‌توان به تغییر شکل گردن و سفتی و درد مداوم گردن اشاره کرد. این تنش مداوم ممکن است منجر به تورم عضلانی و علائم عصبی ناشی از فشار روی ریشه‌های عصبی شود. در برخی موارد، افرادی که از درد تورتیکولی ناتوان می‌شوند، ممکن است در انجام فعالیت‌های روزانه دچار مشکل شوند، ممکن است دیگر نتوانند رانندگی کنند و حتی ممکن است دچار افسردگی شوند.
درمان‌های خانگی، ورزش‌ها و حرکات کششی برای بهبود تورتیکولی
هنگامی که تورتیکولی تشخیص داده شد، چند درمان خانگی وجود دارد که ممکن است به تسکین علائم کمک کند. به عنوان مثال:
- به پشت دراز بکشید. علائم اغلب در طول خواب ناپدید می‌شوند، بنابراین استراحت برای دراز کشیدن به پشت ممکن است باعث تسکین علائم حاصل از تورتیکولی شود.
- طرف مقابل صورت، چانه یا گردن را لمس کنید. این کار بدن شما را فریب میدهد و ممکن است به توقف موقت اسپاسم کمک کند.
- بسته‌های حرارتی یا بطری‌های آب گرم که روی گردن استفاده می‌شود، ممکن است به شل شدن عضلات سفت کمک کند.
- آگاه باشید که چه چیزی باعث استرس یا اضطراب شما می‌شود، زیرا این امر می‌تواند منجر به تنش و بدتر شدن علائم شود.
برای نوزادان، کشش‌های فعالی که با کمک والدین یا پزشک انجام می‌شود، ممکن است مفید باشد. در نوزادان بزرگ‌تر، تسهیل حرکت فعال ممکن است مفید باشد، به عنوان مثال، استفاده از مناظر یا صداها برای وادار کردن کودک به چرخاندن سر خود در جهت خاصی. همچنین یک فیزیوتراپیست، حرکات کششی و سایر تمرینات را توصیه می‌کند و به شما نشان میدهد که چگونه آن‌ها را به درستی انجام دهید. تمرینات فیزیوتراپی برای بزرگسالان مبتلا به تورتیکولی ممکن است شامل تمرینات درجه بندی شده (گام به گام) گردن باشد.