پونکسیون کمری (LP) یا لومبار پانکچر ممکن است برای تشخیص یا درمان یک بیماری انجام شود. برای این روش، پزشک شما یک سوزن توخالی را در فضای اطراف ستون فقرات (فضای سابراکنوئید) در قسمت پایین کمر وارد می‌کند تا مقداری مایع مغزی-نخاعی (CSF) را خارج کند یا دارو تزریق کند. مایع مغزی-نخاعی، مایع شفافی است که به عنوان یک بالشتک و یا محافظ بین مغز و نخاع عمل می‌کند تا این‌ها به هم ساییده نشوند.
این مایع به طور مداوم در مغز ساخته شده و بازجذب می‌شود. مایع مغزی-نخاعی از سلول‌ها، آب، پروتئین‌ها، قندها و سایر موادی که برای حفظ تعادل در سیستم عصبی ضروری هستند، تشکیل شده است. در این مقاله شما را با هدف از انجام پانکسیون کمری آشنا می‌کنیم. سپس به بررسی اقداماتی که قبل، در طول عمل و بعد از آن لازم است، می‌پردازیم. پس در ادامه این مطلب، ما را همراهی کنید.
هدف از انجام پونکسیون کمری چیست؟
استفاده از پونکسیون کمری دلایل مختلفی دارد، از جمله:
تشخیص بهتر بیماری
پونکسیون کمری معمولاً به منظور انجام آزمایش‌های تشخیصی روی مایع مغزی-نخاعی انجام می‌شود. این به پزشک شما کمک می‌کند تا یک بیماری خاص را بهتر تشخیص دهد یا بفهمد بیماری‌ای که قبلاً تشخیص داده‌اید، چگونه بر شما تأثیر می‌گذارد.
به عنوان مثال، اگر با علائمی مانند سفتی گردن، تب شدید ناگهانی، سردرد شدید، گیجی، تشنج، خواب‌آلودگی، حالت تهوع، استفراغ و از دست دادن اشتها و تشنگی مواجه شدید، برای تشخیص قطعی یا رد کردن آن، نیاز به پانکسیون کمری خواهید داشت.
جست و جوی محل خونریزی
یکی دیگر از دلایل انجام پونکسیون کمری، وضعیتی است که باعث خونریزی در فضای زیر عنکبوتیه اطراف مغز می‌شود که به عنوان خونریزی زیر عنکبوتیه شناخته می‌شود. معمولاً ابتدا سی تی اسکن انجام می‌شود، اما ممکن است در برخی افراد خونریزی را نشان ندهد. در چنین شرایطی، معمولاً برای جست‌وجوی خون، پونکسیون کمری تجویز می‌شود. در صورت عدم درمان به موقع، این وضعیت می‌تواند منجر به آسیب مغزی یا حتی مرگ شود.
دیگر شرایط استفاده از پونکسیون کمری
سایر شرایطی که پونکسیون کمری می‌تواند به تشخیص آنها کمک کند، عبارت است از:
- عفونت‌های شدید باکتریایی، ویروسی یا قارچی مانند آنسفالیت
- بیماری‌های التهابی مانند مولتیپل اسکلروزیس (MS) و سندرم گیلن-باره
- برخی از سرطان‌های مغز یا نخاع
- وضعیتی که باعث افزایش فشار در مغز به نام شبه تومور مغزی می‌شود.
- سرطان خون
- سردردهایی که علت مشخصی ندارند.
- هیدروسفالی که یک بیماری نادر است و معمولاً در افراد مسن‌تر، ایجاد می‌شود.
- التهاب در نخاع که به عنوان میلیت شناخته می‌شود.
- بیماری آلزایمر یا سایر شرایط عصبی
اندازه گیری فشار مایع مغزی-نخاعی
این روش همچنین ممکن است برای اندازه‌گیری فشار مایع مغزی-نخاعی در اطراف نخاع و مغز شما انجام شود. برای کاهش فشار در کانال نخاعی در شرایطی مانند تومور کاذب مغزی یا تزریق داروهایی مانند شیمی‌درمانی، رنگ کنتراست برای آزمایش تصویربرداری، آنتی‌بیوتیک‌ها یا داروهای بیهوشی برای جراحی به کار می‌رود.
برای افرادی که مشکلاتی مانند اسکولیوز شدید، آرتریت یا چاقی دارند، ممکن است بازیابی مایع مغزی-نخاعی برای متخصص مغز و اعصاب بسیار دشوار باشد. در این شرایط، پونکسیون کمری ممکن است با استفاده از سونوگرافی یا اشعه‌ایکس زنده به نام فلوروسکوپی با کمک رادیولوژیست انجام شود.
عوارض جانبی و خطرات پونکسیون کمری
عوارض جانبی و خطرات مرتبط با پونکسیون کمری عبارت است از:
- سردرد: تا یک سوم افرادی که پونکسیون کمری دریافت می‌کنند، بعداً به دلیل نشت مایع مغزی-نخاعی از محل سوراخ یا بافت‌های اطراف آن دچار سردرد می‌شوند.
- درد یا بی‌حسی: پس از وارد کردن سوزن به ستون فقرات، ممکن است احساس بی‌حسی یا درد موقتی در ناحیه کمر و یا پاها داشته باشید.
- خونریزی: خطر خونریزی ناشی از پونکسیون کمری، چه در ناحیه‌ای که سوراخ شده یا در کانال نخاعی وجود دارد، هرچند که مورد دوم نادر است.
- عفونت: مانند هر روشی که ممکن است به پوست شما آسیب برساند، همیشه خطر کمی برای ایجاد عفونت در محل وجود دارد، اما این به ندرت اتفاق می‌افتد.
- فشرده سازی یا فتق مغزی: اگر توده‌ای در مغز مانند آبسه یا تومور دارید، تغییر فشار ناشی از برداشتن مایع مغزی-نخاعی می‌تواند منجر به جابجایی خطرناک بافت مغز شود که می‌تواند باعث فشرده شدن یا فتق ساقه مغز شود. سی تی اسکن یا تصویربرداری MRI از مغز قبل از عمل می‌تواند وجود چنین توده‌ای را رد کند. علیرغم ترس بسیاری از افراد، تقریباً هیچ شانسی برای آسیب یا فلج نخاعی وجود ندارد، زیرا سوزن در جایی که نخاع به پایان می‌رسد، وارد می‌شود.
موارد منع استفاده از پونکسیون کمری
خانم‌هایی که باردار هستند یا فکر می‌کنند ممکن است باردار باشند، باید قبل از انجام این تست به ستون فقرات، با پزشک خود صحبت کنند، به‌ویژه اگر برای انجام فلوروسکوپی برنامه‌ریزی شده است. ممکن است اقدامات احتیاطی خاصی انجام شود یا به جای آن نوع دیگری از آزمایش انجام شود. به طور کلی، موارد منع مصرف مطلق پونکسیون کمری شامل:
- عفونت پوست در نزدیکی محل تست
- اختلالات خونریزی
- ترومای حاد نخاعی
- مشکوک به افزایش فشار داخل جمجمه به دلیل وجود توده در مغز
نکاتی را که قبل از انجام پونکسیون کمری باید در نظر بگیرید
معمولاً یک متخصص رادیولوژی عصبی یا پرستار رادیولوژی، دو یا سه روز قبل از پونکسیون کمری با شما تماس تلفنی برقرار می‌کند تا در مورد این روش صحبت کند و به سؤالات شما پاسخ دهد. توجه به موارد زیر قبل از انجام پاکنسیون کمری لازم است:
- اگر در حال حاضر آنتی‌بیوتیک برای عفونت در خون خود مصرف می‌کنید، ممکن است لازم باشد برای انجام این روش صبر کنید. اگر عفونت فعال یا تب دارید، ممکن است نیاز به برنامه‌ریزی مجدد باشد.
- اگر باردار هستید یا فکر می‌کنید ممکن است باردار باشید، لطفاً قبل از انجام این تست، با پزشک خود مشورت کنید. گزینه‌های دیگر باید با شما و پزشکتان در میان گذاشته شود.
- سعی کنید از لباس‌های راحت استفاده کنید. هر گونه اشیای فلزی و یا زیورآلات خود را در خانه بگذارید.
- مایعات مصرفی خود مانند آب و یا آبمیوه را برای دو روز منتهی به عمل خود افزایش دهید، مگر اینکه شرایط پزشکی به شما اجازه این کار را ندهد. اگر مطمئن نیستید که برای شما بی‌خطر است، با پزشک خود تماس بگیرید.
- در روز عمل یا سه ساعت قبل از عمل، غذا نخورید. اگرچه ممکن است بتوانید مایعات به همراه داشته باشید و داروهای معمول خود را مصرف کنید. مگر اینکه قبلاً توصیه شده باشد که داروهای خاصی را برای آماده شدن برای پانکسیون کمری نگه دارید.
- یک ساعت قبل از زمان برنامه‌ریزی شده برای انجام تست، حضور داشته باشید و آماده شوید.
- توجه داشته باشید که پس از انجام عمل تا ۲۴ ساعت نمی‌توانید رانندگی کنید. اگر سوار تاکسی می‌شوید یا از وسایل حمل‌ونقل عمومی استفاده می‌کنید، باید یکی از دوستان یا اعضای خانواده خود را همراه داشته باشید تا پس از انجام عمل تا خانه یا هتل شما همراه باشید.
اقداماتی که در طول پونکسیون کمری انجام می شود
ابتدا باید یک فرم رضایت را پر کنید. سپس با کمک دستیار رادیولوژیست، کارهایی که در ادامه به آنها پرداخته می‌شود، به ترتیب انجام می‌دهید:
- شما باید لباس‌های خود را بپوشید. سپس به پهلو روی میز یا تخت بیمارستان در وضعیت جنینی دراز بکشید و زانوهایتان را به سمت سینه‌تان جمع کنید. از طرف دیگر، ممکن است از شما خواسته شود که روی لبه میز یا تخت بنشینید و به جلو خم شوید و به چیزی ثابت تکیه کنید و پشت خود را به ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی بدهید. این موقعیت‌ها، ناحیه بین استخوان‌های کمری (مهره‌ها) را وسیع‌تر می‌کند و امکان دسترسی آسان‌تر را فراهم می‌کند.
- اگر کودک شما باید پانکسیون کمری را انجام دهد، ممکن است در این زمان آرام‌بخش داخل وریدی (IV) استفاده شود. اما اکثر بچه‌ها با بی‌حسی موضعی که معمولاً استفاده می‌شود، خوب عمل می‌کنند.
- کمر شما با یک ماده استریل کننده مانند ید تمیز می‌شود و یک بی‌حس کننده موضعی، معمولاً لیدوکائین، به پوست تزریق می‌شود تا ناحیه را بی‌حس کند. تزریق داروی بی‌حس‌کننده می‌تواند باعث احساس سوزش خفیف شود.
پونکسیون کمری چگونه انجام می شود؟
هنگامی که کمر شما بی‌حس شد، متخصص مغز و اعصاب یک سوزن نازک و توخالی را بین دو مهره وارد
کیسه تکال (thecal sac) می‌کند. برای این کار باید خیلی بی‌حرکت بمانید. گاهی‌اوقات سوزن باید جابجا
شود تا نقطه مناسب پیدا شود. هنگام وارد کردن سوزن ممکن است فشار یا درد یا بی‌حسی در پای خود احساس کنید.
برای نوزادان و کودکان خردسال، ممکن است از دستگاه سونوگرافی برای کمک به راهنمایی ارائه‌دهنده مراقبت‌های
بهداشتی در قرار دادن سوزن استفاده شود. یک تکنسین ممکن است به کودک کمک کند تا او را ثابت نگه دارد، به
خصوص اگر او آرام نباشد. هنگامی که سوزن در جای خود قرار می‌گیرد، آنچه اتفاق می‌افتد بستگی به این دارد که
چرا بیمار پانکسیون کمری انجام می‌دهد.
متخصص مغز و اعصاب ممکن است فشار مایع مغزی-نخاعی را با استفاده از مانومتر اندازه‌گیری کند. آن‌گاه پس از
جمع‌آوری مایع، ممکن است فشار آن را دوباره اندازه‌گیری کند. در صورت انجام پونکسیون کمری برای این منظور
ممکن است داروهایی مانند آنتی‌بیوتیک، شیمی‌درمانی، بیهوشی یا رنگ تزریق شود. در غیر این صورت یا پس
از تزریق ماده، سوزن برداشته می‌شود و بانداژی روی محل قرار می‌گیرد.
نتایج حاصل از پونکسیون کمری چگونه تفسیر می شود؟
ممکن است چند روز یا چند هفته طول بکشد تا نتایج آزمایش شما بسته به نوع آزمایشی که انجام
می‌شود، بازگردد. به عنوان مثال، اگر کشت بر روی CSF شما انجام می‌شود، این آزمایش پیچیده‌تری
است که زمان بیشتری را می‌طلبد. در موارد اضطراری، نتایج آزمایش ساده ممکن است خیلی زودتر
در دسترس باشد. هنگامی که مایع مغزی-نخاعی آزمایش می‌شود، تعدادی از عوامل در نظر گرفته می‌شوند،
از جمله:
- رنگ و شفافیت. مایع مغزی-نخاعی معمولاً مانند آب شفاف و بدون رنگ است. اگر صورتی، زرد یا کدر است، ممکن است به معنای خونریزی یا التهاب در مغز باشد.
- ترکیب. تعداد گلبول‌های سفید حاوی مایع مغزی-نخاعی و همچنین سطوح پروتئین و گلوکز، اندازه‌گیری می‌شود. افزایش تعداد گلبول‌های سفید نشان دهنده عفونت یا التهاب است. سطوح بالا پروتئین همچنین می‌تواند نشان دهنده عفونت یا یک بیماری التهابی مانند ام اس باشد. سطوح بالای پروتئین‌های خاص ممکن است به تشخیص بیماری آلزایمر کمک کند. سطح پایین گلوکز اغلب به دلیل عفونت باکتریایی است، اما می‌تواند با تومور، التهاب یا سایر شرایط نیز رخ دهد. محدوده نرمال بودن این آزمایشات ممکن است از آزمایشگاهی به آزمایشگاه دیگر متفاوت باشد.
- پاتوژن‌ها. مایع مغزی-نخاعی برای باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌هایی که می‌توانند باعث عفونت شوند، بررسی می‌شود.
- سلول‌های سرطانی. سلول‌های غیر طبیعی در مایع مغزی-نخاعی می‌توانند به انواع خاصی از سرطان اشاره کنند.
پونکسیون کمری به صورت سرپایی
اگر پونکسیون کمری به صورت سرپایی برای کمک به تشخیص علائم انجام شده است، ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی
احتمالاً شما را برای قرار ملاقات بعدی برای بحث در مورد نتایج آزمایش و همچنین مراحل احتمالی بعدی به شما می‌خواهد.
هنگامی که با سایر نتایج آزمایش و همچنین علائم، سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی ترکیب می‌شود، اطلاعات حاصل از
پونکسیون کمری می‌تواند به تشخیص دقیق‌تر کمک کند.در مواردی که عفونتی مانند مننژیت یا آنسفالیت دارید، آزمایش
مایع مغزی-نخاعی شما می‌تواند به ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی شما بگوید که آیا عفونت شما باکتریایی، ویروسی
یا قارچی است. این به او کمک می‌کند تا بهتر بداند چگونه درمان را ادامه دهد.
پیگیری هایی که پس از اعلام نتایج پونکسیون کمری انجام می شود
ممکن است نیاز به انجام آزمایشات اضافی برای کشف علت خاص علائم خود داشته باشید. به عنوان مثال، اگر
پزشک به دنبال مولتیپل اسکلروزیس است، آزمایش پونکسیون کمری به تنهایی نمی‌تواند این موضوع را تشخیص
دهد، بنابراین ممکن است برای کمک به تشخیص، تصویربرداری MRI، آزمایش خون و الکترومیوگرافی انجام دهید.
اگر قبلاً آزمایش‌های اضافی انجام داده‌اید و نتیجه آزمایش پونکسیون کمری به تأیید یک تشخیص خاص کمک کرده
است، ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما یک طرح درمانی برای آن عارضه را با شما در میان می‌گذارد. به عنوان
مثال، این اغلب در مورد خونریزی زیر عنکبوتیه صدق می‌کند، زیرا پونکسیون کمری ممکن است آخرین آزمایش انجام شده باشد.
اگر پزشک فکر می کند که شما به بیماری لپتومننژال مبتلا هستید-یک بیماری نادر که در آن سرطان در مراحل پایانی به
غشاهای اطراف مغز و نخاع شما گسترش یافته است، برای تشخیص یا رد این موضوع به حداقل سه پانکسیون کمری جداگانه
نیاز خواهید داشت. درمان این بیماری ممکن است شامل پرتو درمانی، شیمی درمانی، ایمونوتراپی و داروها برای کمک به کنترل علائم باشد.
کلام پایانی
حتماً در مورد هرگونه سؤال یا نگرانی در مورد این آزمایش یا تشخیص خود با ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی
خود صحبت کنید. حفظ این ارتباط به شما این امکان را می دهد تا بفهمید چه اتفاقی در حال رخ دادن است و به
شما کمک می‌کند تا کنترل بیشتری بر سلامت خود داشته باشید.
کلینیک فیزیوتراپی ایرانیان ؛ مجهزترین کلینیک
انتخاب یک مرکز فیزیوتراپی مطمئن همراه با تیم درمانی حرفه ای می تواند بهترین نتیجه را در
درمان آسیب داشته باشد.کلینیک فیزیوتراپی ایرانیان به عنوان یکی از
زیرمجموعه های مجموعه سلامت ایرانیان از بهترین مراکز فیزیوتراپی در اصفهان به حساب
می آید. این مرکز تحت نظر دکتر مهدی صدیقی ،متخصص فیزیوتراپی و توانبخشی اداره می شود.
مجموعه سلامت ایرانیان شامل باشگاه بدنسازی ایرانیان و مجموعه آب درمانی ایرانیان
نیز می شود. افرادی که در حالت عادی قادر به انجام حرکات ورزشی و یا اصلاحی فیزیوتراپی نیستند
می توانند در استخر آب درمانی ، این حرکات را انجام دهند. جهت اطلاع از نحوه مراجعه و یا دریافت
خدمات درمانی به قسمت تماس با ما یا اینستاگرام مجموعه سلامت ایرانیان مراجعه کنید.