مقدمه
آیا تاکنون درباره فیزیوتراپی مراقبت از زخم چیزی شنیده اید؟ به نظر شما فیزیوتراپی مراقبت از زخم شامل چه مواردی می شود؟ اصلا درمان زخم به کمک فیزیوتراپی چگونه است؟ در این مقاله قصد داریم به جزئیات مربوط به فیزیوتراپی مراقبت از زخم بپردازیم. اگر تاکنون در این باره چیزی نشنیده اید به شما پیشنهاد می کنیم تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
زخم یا آسیب پوستی از جمله عوارضی است که در اثر بروز هر نوع سانحه ای ممکن است به وجود آید. تصادف، جراحت، سوختگی، جراحی، مشکلات ناشی از گردش خون و دیابت و مواردی از این قبیل، هر یک به نوبه خود می توانند عاملی برای ایجاد زخم و آسیب پوستی باشند. در بسیاری از موارد، عدم رسیدگی به زخم و سهل انگاری در درمان آن می تواند عوارض پیچیده تری را در پی داشته باشد. عفونت، خونریزی و یا به جای ماندن اسکارهای قابل توجه از جمله این عوارض به حساب می آیند.
جالب است بدانید که فیزیوتراپیست ها می توانند در درمان یا مراقبت از انواع زخم کمک کنند. حتی گاهی انجام رفتارهای تجویزی از سوی یک فیزیوتراپیست مجرب می تواند در پیشگیری از ایجاد زخم موثر باشد. در هر حال، فیزیوتراپیست ها قادر هستند تا با ارائه درمان های پیشرفته مراقبت از زخم و آموزش فعالیت ها و تمرین های خاص، سرعت بهبود زخم را در افراد افزایش دهند.
ممکن است این سوال مطرح شود که فیزیوتراپیست ها به عنوان متخصصان حرکت چگونه می توانند به درمان زخم ها کمک نمایند. هدف از ارائه مقاله پاسخ به این سوال و سوالات مشابه با آن است.
فیزیوتراپی مراقبت از زخم برای چه مواردی کاربرد دارد؟
زخم ها یا آسیب های پوستی به دلایل مختلف ممکن است ایجاد گردند. فیزیوتراپی مراقبت از زخم برای درمان انواع زخم های ساده و پیچیده قابل استفاده است. این نکته را در نظر داشته باشید که هر زمان بر روی پوست آسیب یا ترک خوردگی ایجاد شود، امکان بروز عفونت فراهم می شود. بنابراین توجه به هر نوع زخم ساده یا شدید، الزامی است.
به طور کلی زخم ها در چهار دسته اصلی تقسیم بندی می شوند که در ادامه به معرفی آن ها می پردازیم.
انواع زخم ؛ زخم های شریانی
یکی از مهم ترین انواع زخم، زخم های شریانی هستند. این نوع زخم ها عمدتا در افراد مبتلا به بیماری شریان محیطی ایجاد می گردند.
به طور کلی، در اثر وجود بیماری شریان محیطی، شدت جریان خون در پاها و کف پا کاهش پیدا می کند. این وضعیت به تدریج بدتر شده و وضعیت پیچیده ای را برای فرد به همراه دارد. معمولا هنگامی که جریان خون به یک بافت از بدن کاهش پیدا کند، زخم ها راحت تر ایجاد شده و در نتیجه به زمان بیشتری نیز برای درمان نیاز خواهند داشت.
انواع زخم ؛ زخم های دیابتی
زخم های دیابتی را ممکن است به عنوان زخم پای دیابتی نیز بشناسید. در اکثر افرادی که به بیماری دیابت مبتلا هستند، تغییرات ساختاری و حسی در پاها امری طبیعی تلقی می شود. به همین دلیل، افراد مبتلا به دیابت بیش از دیگران در معرض ایجاد زخم قرار می گیرند. به طور کلی، زخم پای دیابتی اغلب در پایین پا به وجود می آیند. با این حال، احتمال ایجاد این نوع زخم ها در هر قسمتی از پا وجود دارد.
انواع زخم ؛ زخم های فشاری
افرادی که برای مدت زمان طولانی باید در بستر استراحت کنند و یا نمی توانند به تنهایی موقعیت خود را تغییر دهند، به این نوع زخم مبتلا می گردند. زخم بستر عنوانی است که به این نوع زخم ها نسبت داده می شود. البته گاهی نیز در اثر استفاده از تجهیزات پزشکی کاربردی نظیر اسپلینت ها و یا ابزار مورد استفاده در بیمارستان ها (مانند لوله ها یا دستگاه های تعیین موقعیت)، ممکن است زخم های فشاری به وجود آیند. در هر حال، فیزیوتراپی مراقبت از زخم برای بهبود این گونه بیماران گزینه بسیار مناسبی خواهد بود.
انواع زخم ؛ زخم های وریدی
در بیماران مبتلا به بیماری های مزمن مرتبط با عروق خونی، امکان بروز زخم افزایش پیدا می کند. به طور کلی، افرادی که در گردش خون خود اختلالاتی دارند، هنگام پمپاژ خون از پاها به بقیه بدن مشکل دارند. این حالت، تورم موجود در پا را افزایش داده و می تواند احتمال بروز آسیب های پوستی را بالا ببرد. علاوه بر این، تورم می تواند یک مانع برای درمان بریدگی ها یا خراش های خارجی به حساب آید. فیزیوتراپی مراقبت از زخم کمک می کند تا تورم به تدریج بر طرف شده و با بهبود گردش خون، سرعت درمان زخم ها افزایش یابد.
برای انجام فیزیوتراپی مراقبت از زخم به چه نشانه هایی باید توجه نمود؟
زخم های مختلف، علائم و نشانه های متنوعی دارند. برای مثال، برخی از زخم ها بسیار دردناک هستند؛ در حالی که گونه دیگری از آن ها هیچ نوع دردی را برای فرد در پی ندارند.
ارزیابی و کنترل پوست و اندام بدن، برای افراد مبتلا به دیابت و یا سالمندان اهمیت بسیاری دارد. به همین دلیل، این کار معمولا باید به صورت دوره ای و منظم انجام گیرد تا در صورت ایجاد زخم بتوان آن ها را در اسرع وقت درمان نمود. یک فیزیوتراپیست، برای انجام فیزیوتراپی مراقبت از زخم باید به برخی نشانه ها توجه ویژه داشته باشد. از جمله فاکتورها و نشانه ها می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- محل ایجاد زخم
- ایجاد شکنندگی در پوست
- وجود زهکشی پوستی
- وجود تغییر در رنگ پوست (برای مثال، در پوست های روشن باید به تناژهای صورتی و قرمز توجه ویژه داشت. برای افراد با رنگ پوست تیره، ممکن است تغییر رنگ های تیره تری ایجاد گردد)
- احساس درد در نواحی مختلف بدن
- ایجاد نواحی دردناک حتی در غیاب زخم
- وجود تغییر دما در برخی نواحی پوستی (برای مثال، دمای پوست در ناحیه نزدیک به زخم بالاتر از قسمت های سالم آن است)
تمامی نشانه های یاد شده باید توسط فیزیوتراپیست بررسی گردند. توجه به این فاکتورها کمک می کند تا بهترین فرایند درمانی و فیزیوتراپی مراقبت از زخم انجام گیرد.
انتخاب روش فیزیوتراپی مراقبت از زخم چگونه انجام می شود؟
یکی از مهم ترین مسائلی که فیزیوتراپیست برای انجام فیزیوتراپی مراقبت از زخم باید به آن توجه داشته باشد، تشخیص نوع زخم و توجه به ویژگی های آن است. در واقع، فیزیوتراپیست باید ناحیه زخم را از نظر اندازه و وضعیت پوستی مورد بررسی قرار دهد. همچنین لازم است فیزیوتراپیست میزان تحرک، قدرت و همچنین دامنه حرکتی عضو آسیب دیده را بررسی کند. توجه به تمامی این موارد به انتخاب بهترین روش فیزیوتراپی مراقبت از زخم کمک خواهد کرد.
ممکن است برای کامل کردن روند تشخیص زخم و عوارض ناشی از آن لازم باشد بیمار آزمایش های خاصی را انجام دهد. این آزمایش ها عمدتا به وضعیت گردش خون و حواس بیمار مرتبط خواهد بود. در موارد حاد نیز ممکن است فیزیوتراپیست بیمار را به یک پزشک ارجاع دهد تا بررسی های دقیق تری انجام گیرد.
یک فیزیوتراپیست مجرب می تواند انواع زخم را با روش های اصولی مدیریت نماید. بررسی ها و معاینات فیزیکی اولیه، توجه به سابقه پزشکی بیمار و معاینه زخم کمک می کند تا بهترین برنامه فیزیوتراپی مراقبت از زخم برای شخص تنظیم گردد.
به طور کلی فرایند فیزیوتراپی مراقبت از زخم شامل مراحل زیر خواهد بود:
- آموزش بیمار
- انجام تمرینات تحرکی و تقویتی
- آموزش نحوه مراقبت از زخم
- توصیه های لازم برای استفاده از صندلی کفش یا تخت مناسب
- آموزش به مراقبین و اطرافیان بیمار
از فیزیوتراپی مراقبت از زخم در چه مواردی می توان کمک گرفت؟
به طور کلی هر بیمار با هر نوع زخمی می تواند تحت فیزیوتراپی مراقبت از زخم قرار گیرد. با این حال، عمده افرادی که از زخم های زیر رنج می برند، داوطلبان مناسبی برای این نوع درمان خواهند بود:
- زخم های نکروزه
- زخم های مزمن
- زخم های دیابتی
- زخم های اندام ها همراه با ادم
- زخم های وریدی یا شریانی
- انواع زخم های فشاری مخصوصا زخم های فشاری در مرحله ۳ و ۴
- زخم های حاصل از جراحی که بهبود نمی یابند
مراحل فیزیوتراپی مراقبت از زخم چگونه انجام می شوند؟
فیزیوتراپی مراقبت از زخم مراحل خاصی دارد که زیر نظر یک فیزیوتراپیست باید انجام گیرد. در ادامه به مراحل انجام فیزیوتراپی مراقبت از زخم اشاره خواهیم کرد.
آموزش بیمار
پیش از هر چیز، فیزیوتراپیست باید آموزش های لازم را به شخص بیمار ارائه دهد. در واقع، بیمار باید بداند که مراحل ترمیم و درمان زخم چگونه است. آشنایی با علائم و نحوه بهبود طبیعی زخم به افراد کمک می کند تا هر گونه نشانه غیر طبیعی را تشخیص داده و برای درمان آن اقدام نماید.
علاوه بر این، فیزیوتراپیست نحوه خوابیدن، نشستن، راه رفتن و استفاده از لوازم شخصی مانند کفش را به بیمار آموزش می دهد. توجه به ویژگی های محل خواب یا محل نشستن نیز اهمیت دارد. بی توجهی به هر یک از این موارد می تواند زخم و ناراحتی ناشی از آن را تشدید نماید.
برای برخی از افراد، کاهش وزن و یا تغییر موقعیت خوابیدن یا نشستن، به بهبود سریع تر انواع زخم کمک خواهد کرد. به همین دلیل، ممکن است در طول دوران درمان زخم ها، فیزیوتراپیست با متخصصان دیگر از جمله متخصص تغذیه همکاری داشته باشد.
مراقبت از زخم
یکی از مهم ترین مراحل فیزیوتراپی، مراقبت از زخم، توجه به سلامت و وضعیت زخم و آسیب پوستی است. در واقع، فیزیوتراپیست باید به صورت کاملا تخصصی و دقیق، وضعیت زخم را بررسی نماید. جدا کردن بافت های مرده از زخم، یکی از مراحلی است که طی فیزیوتراپی مراقبت از زخم باید انجام گیرد. البته ممکن است بیمار برای طی کردن این مرحله، نیاز به جراحی با بیهوشی عمومی داشته باشد.
پانسمان زخم به شیوه های درست و بهداشتی از اقدامات مهم دیگر در بحث فیزیوتراپی مراقبت از زخم است. هر چه پانسمان زخم بهتر باشد، روند بهبودی بیمار سریع تر خواهد بود. استفاده از ترمیم کننده ها و داروهای مناسب برای پر کردن زخم های عمیق و پوشاندن آن ها بسیار اهمیت دارد. به همین دلیل، یکی از اقدامات مهم فیزیوتراپیست، تعیین نوع پانسمان و تعداد دفعات انجام آن خواهد بود. نحوه تمیز کردن زخم ها و شیوه عوض کردن پانسمان نیز باید به بیمار و اطرافیان وی آموزش داده شود.
بهبود قدرت و حرکت
در بسیاری از موارد کم تحرکی و کاهش توانایی حرکتی بیمار، باعث بدتر شدن زخم ها می گردد. برای پیشگیری از این مساله، فیزیوتراپیست باید یک برنامه تمرینی ورزشی برای شخص در نظر بگیرد. فرد بیمار با انجام این گونه تمرینات و افزایش فعالیت بدنی خود، به تسریع روند بهبودی زخم کمک خواهد کرد.
آموزش اعضای خانواده و مراقبین بهداشتی بیمار
گاهی ممکن است بیماران به تنهایی نتوانند از زخم و آسیب های پوستی مراقبت نمایند. در چنین مواردی، کمک گرفتن از اعضای خانواده یا یک مراقب بهداشتی الزامی است. فیزیوتراپیست باید بتواند تمامی موارد مورد نیاز را به این گونه افراد آموزش دهد. برای مثال، بیمارانی که ناچار به استفاده از تخت مخصوص، صندلی چرخدار و یا توالت کنار تخت هستند، برای استفاده از این وسایل به کمک اطرافیان خود نیاز دارند. این افراد باید نحوه کمک کردن به فرد بیمار را به خوبی آموزش ببینند تا ایمنی بیمار حفظ گردد.
برای انجام فیزیوتراپی مراقبت از زخم به چه فیزیوتراپیستی باید مراجعه کرد؟
لازم است بدانید که تمامی فیزیوتراپیست ها آموزش ها و تجربه لازم را در رابطه با درمان انواع زخم دارند. بنابراین اگر چه این گونه افراد متخصصان حرکتی هستند، اما مراقبت از زخم نیز از تخصص های آن ها به حساب می آید. البته برخی از فیزیوتراپیست ها به طور خاص تنها بر فیزیوتراپی مراقبت از زخم تمرکز دارند. این گونه افراد معمولا تجربه بیشتری در این زمینه داشته و بهتر می توانند به بیماران کمک نمایند.
برای انجام فیزیوتراپی مراقبت از زخم چه روش های استفاده می شود؟
فیزیوتراپی مراقبت از زخم نیز مانند انواع دیگری از فیزیوتراپی، با ابزار مختلفی انجام می گیرد. برخی از مهم ترین روش هایی که برای انجام فیزیوتراپی مراقبت از زخم به کار برده می شوند عبارتند از:
- تحریک الکتریکی
- سونوگرافی میست تراپی
- درمان از طریق فشرده سازی
- وکیوم درمانی با فشار منفی
- طب سوزنی
- درای نیدلینگ
- مگنت تراپی
- استخر گردابی
- پالس لاواژ
مدت زمان فیزیوتراپی مراقبت از زخم چقدر است؟
سرعت بهبود انواع زخم با یکدیگر تفاوت دارد. به طور کلی، هر چه زخم شدیدتر و عمیق تر باشد، مدت زمان بیشتری برای درمان آن لازم است. البته این مساله به وضعیت جسمانی بیمار و سلامت عمومی وی نیز بستگی دارد.
بر اساس نوع زخم و میزان مراقبت مورد نیاز ممکن است لازم باشد بیمار بین ۱ تا ۳ بار در هفته به کلینیک فیزیوتراپی مراجعه نماید. البته این بازه زمانی بسته به شرایط بیمار متغیر خواهد بود. در هر حال، هدف از فیزیوتراپی مراقبت از زخم، افزایش سرعت بهبودی و کاهش دوران نقاهت بیمار خواهد بود. هر چه همکاری بیمار با فیزیوتراپیست بیشتر باشد، طول درمان فیزیوتراپی نیز کمتر خواهد بود.
در چه صورتی می توان از بروز زخم های حاد پیشگیری نمود؟
معمولا زخم هایی که در اثر بیماری یا کم تحرکی ممکن است به وجود آیند، قابل پیشگیری هستند. برای مثال، انجام فعالیت ها و تمرینات ورزشی و بالا بردن سطح تحرک بدن از ایجاد بسیاری از زخم ها جلوگیری خواهد کرد. معمولا فیزیوتراپیست های مجرب و متخصص با ارائه برنامه ورزشی مناسب برای بیمار، زمینه درمان زخم های فعلی و پیشگیری از عوامل خطر را فراهم می کنند. استفاده از برنامه ورزشی برای افراد مبتلا به دیابت، بیماری شریان محیطی و نوروپاتی محیطی مفید خواهد بود.
کلینیک مجموعه سلامت ایرانیان
به طور کلی، مجموعه سلامت ایرانیان شامل کلینیک لاغری و کاهش سایز، کلینیک فیزیوتراپی ایرانیان در اصفهان، مرکز ماساژ اصفهان ، باشگاه بدنسازی ایرانیان و استخر آب درمانی ایرانیان تمام تلاش خود را برای بهبود بیماران به کار گرفته است. این مجموعه تحت مدیریت علی رضا صدیقی و فیزیوتراپیست مهدی صدیقی اداره می گردد. برای آشنایی بیشتر با مجموعه سلامت ایرانیان و خدمات ارائه شده توسط این مجموعه می توانید به صفحه ویدیو فیزیوتراپی ایرانیان مراجعه نمایید